Reisfotografie sinds 1860 in Nationaal Archief
Anna Kruyswijk liet me afgelopen dinsdag in het Nationaal Archief de fototentoonstelling ‘Onderweg – Met de fotograaf op reis’ zien. Ik zag prachtige foto’s, honderden originele afdrukken van fotografen als Cas Oorthuys, Ed van der Elsken, Eddy Posthuma de Boer en ook buitenlandse fotografen als Henri Cartier-Bresson en Robert Capa.
Vandaag zal de officiële opening worden verricht door Thom Hofmann en Eddy Posthuma de Boer, allebei liefhebbers van fotografie en reizen. De uitvinding van de fotografie in 1839 viel samen met de komst van nieuwe transportmiddelen. Mensen konden gaan reizen, het moderne toerisme kwam van de grond.
Antartica
Om de groeiende groep reizigers en toeristen te kunnen bedienen openden fotografen studio’s in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en andere populaire plaatsen. De foto’s die zij maakten werden als souvenir verkocht. Vanaf 1900 gingen reizigers zelf fotograferen dankzij kleinere camera’s die op de markt kwamen.
Ook voor professionele fotografen werd het werken onderweg daardoor gemakkelijker. Onontdekte delen van de wereld werden in beeld gebracht zoals het onherbergzame en koude Antartica. Op de tentoonstelling zijn zeventien originele afdrukken van foto’s van de fotograaf Herbert G. Ponting te zien die hij maakte tijdens de expeditie van Robert Falcon Scott in dit gebied in 1910/11.
Reportages
Vanaf de jaren ’20 van de vorige eeuw leggen fotografen veranderende samenlevingen vast. De fotografie wordt meer documenterend en ontwikkelt zich tot reportagefotografie. Zo zijn er in de tentoonstelling indringende opnames te zien van Willem van de Poll van de oude joodse wijk in Warschau in 1934. Een aantal jaren later is de wijk verwoest door de nazi’s.
Cas Oorthuys brengt in 1947 de Indonesische staat in wording in beeld. Van de grote Magnum-fotograaf Robert Capa worden originele afdrukken getoond van foto’s die hij in 1947 tijdens zijn reis met John Steinbeck in Rusland maakte. Van collega Magnum-fotograaf, Henri Cartier-Bresson zijn foto’s uit Rusland en China te zien.
Verder zag ik mooie foto’s van Paul C. Pet, de inspirator van Wim Broekman, de man van het maandblad FOTO, die al meer dan 70 fotografische werkreizen organiseerde. Natuurlijk is Eddy Posthuma de Boer vertegenwoordigd. Van hem is werk te zien dat hij tijdens de Koude Oorlog in Moskou maakte. Het werken in de communistische Sovjet-Unie was heel lastig, iets wat Posthuma de Boer aan den lijve ervoer.
Publieksfoto’s
Op het eind van mijn rondleiding liet Anna Kruyswijk me in een apart zaaltje niet eerder getoonde, onlangs opgedoken kleurendia’s van Luc Timmers zien. Hij was een van de pioniers van de kleurenfotografie eind jaren dertig. Van Dolf Toussaint, vooral bekend geworden als parlementair fotograaf, is een onbekende, late serie foto’s van het veranderende Shanghai te zien (1992/93).
Uit het recent verworven archief van Rob Mieremet zijn er foto’s uit India en Egypte te zien uit de jaren 1979/80. Bij de entree van de tentoonstelling is er een speciaal ontworpen photowall voor ingezonden publieksfoto’s met betrekking tot het thema reizen. Acteur en fotograaf Thom Hofmann en fotograaf Gerard Wessel hebben drie foto’s hieruit geselecteerd die een speciale prijs zullen krijgen.
Afbeeldingen: 1) De Terra Nova gezien vanuit een ijsberg, 1911, 2) Eddy Posthuma de Boer, Bij het Rode Plein, Moskou, 1960, 3) Dolf Toussaint, Shanghai ‘92/93, 4) Willem van de Poll, Warschau 1934, 5) Tentoonstellingscabine, foto Anne Reitsma, 6) foto Anne Reitsma, 7) foto Anne Reitsma
http://www.gahetna.nl/tentoonstelling/onderweg
