Burger spelen

Simone van Saarloos heeft filosofie en literatuurwetenschappen gestudeerd. Ze organiseert de Filosofie Nacht en schrijft o.a. voor Volkskrant Boeken. Hulp van buitenaf is volgens haar geen vanzelfsprekendheid die autonoom en kritisch denken onnodig maakt. Jouw plek in de wereld is jouw verantwoordelijkheid, jouw rol op het podium moet jij met verve dragen.

"De wereld is een schouwtoneel / Elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel, dichtte Joost van den Vondel in de 17e eeuw. Wie een rol krijgt toebedeeld, heeft de verantwoordelijkheid om die met verve te dragen. Dat geldt niet alleen op het toneel, maar ook in het dagelijks leven.

Een spel – of samenleving – wordt pas leuk wanneer iedereen de spelregels kent. In de tijden van Vondel waren die regels helder: de schoenmaker bleef bij zijn leest en de vrouw stond achter het aanrecht. Zo’n driehonderdvijftig jaar later leven we in een heterogene maatschappij die  onderhevig is aan invloeden van buitenaf. Onze rollen liggen niet langer vast: we zijn vrij om verschillende rollen te spelen.

Niet iedereen vindt die keuzevrijheid fijn, sommigen ervaren het als onveilig. We verkeren in een voortdurende auditie en dan gebeurt er ook nog van alles in de coulissen. Vandaar dat de moderne burger graag enkele rollen uit handen geeft: zo speelt hij niet zelf voor politieagent, maar laat hij het stellen van morele grenzen liever aan een ander over. De overheid springt daar gretig op in, zij begrenzen en dirigeren graag: op het podium staat met stukken wit tape aangegeven hoe we moeten lopen – zoals de verkeersdrempel in de bebouwde kom ervoor zorgt dat we minder hard rijden, zonder dat we daar over na hoeven te denken. Ondertussen dreunt de souffleur een tekst voor die louter uit reclameslogans bestaat: ‘Ik ben het waard, u toch ook?’

Dat gelijkheidsideaal (de overheid voorziet ieder van een persoonlijke politieagent en souffleur) is mooi, maar werkt tegelijkertijd verlammend. De emancipatie van de burger heeft ertoe geleid dat hulp van buitenaf vanzelfsprekend wordt gevonden, waardoor autonoom en kritisch denken nauwelijks nodig is. We verwachten dat er altijd een regisseur klaar staat die de touwtjes in handen neemt. Gaat er iets mis, dan wijzen we omhoog naar de regie in het torentje: zij zijn verantwoordelijk!

De marionet moet weer een speler worden die zijn eigen talenten onderzoekt en inzet. Een actieve speler – en burger – durft te improviseren, laat zich niet alleen maar leiden door het script, maar  beweegt zoals het hem past en overdenkt zijn tekst. Soms rebelleert hij en durft te zeggen dat het anders of beter kan.

Dan pas, wanneer de speler beseft dat hij zijn plek op het podium moet bevechten, dat het hem niet zomaar gegeven is omdat hij ‘het waard is’, voelt hij zich verantwoordelijk voor zijn rol en betrokken bij de voorstelling die hij vertoont.

De wereld is een schouwtoneel, maar niet een om vanuit pluche publiekstoelen te bekijken. Er moet strijdlustig worden gespeeld."

Tags

Reageren