Een 17e eeuwse voorganger van Rothko

Erik Kwakkel is een jonge wetenschapper aan de Leidse Universiteit. Op de faculteit Geesteswetenschappen houdt hij zich bezig met het middeleeuwse boek, met name uit de 12e eeuw en de overgang van de Karolingische naar de Gotische wijze van schrijven.

Kwakkel is ook een hele vlotte en overtuigende spreker, met name over slim gebruik van sociale media. Ik schreef eerder al een stukje daarover. Zie het stukje in de kantlijn.  Kwakkel kwam ik onlangs weer tegen in de NRC. Bianca Stigter schreef daar over  een voorganger van Rothko die in 1692 het boek Klaerlightende Spiegel der verf konst schreef.

Aix-en-Provence

Zijn of haar naam is A. Boogert. Het boek van Boogert wordt bewaard in een bibliotheek in de Zuid-Franse stad Aix-en-Provence. Via internet is het hele boek door te bladeren.  Laten we Erik Kwakkel aan het woord.

‘Ik kwam dit Nederlandse boek uit 1692 vandaag tegen in een Franse database en het schijnt heel bijzonder te zijn. Geen Nederlandse geleerde heeft erover gepubliceerd of schijnt er zelfs maar van te weten. Daarnaast is het bijzonder omdat het een ongewoon inkijkje verschaft in het atelier van een 17e eeuwse schilder en illustrator. In meer dan 700 handgeschreven pagina’s , beschrijft de auteur, die zich identificeert als A. Boogert hoe aquarel verf te maken.’

Handgeschreven

‘Hij legt uit hoe de kleuren gemengd moeten worden en hoe de toon veranderd wordt door de toevoeging van ‘een, twee, of drie porties water’.  Ter illustratie heeft hij op elke tegenoverliggende pagina een illustratie van de verschillende tinten van de kleur in kwestie. Daar bovenop maakte hij een index van alle kleuren die hij beschreef, wat op zichzelf al een feest is om te bekijken.

In de 17e eeuw, het tijdperk dat bekend staat als de Gouden Eeuw van de Nederlandse schilderkunst, kan dit handboek een schot in de roos zijn geweest. Begrijpelijkerwijs schrijft de auteur in de introductie dat hij dit boek voor educatieve doeleinden schreef. Opmerkelijk, want het handboek is handgeschreven en daarom letterlijk uniek. Het kreeg niet de aandacht onder schilders – of onder moderne kunsthistorici – die het verdient.’

Wijnrankzwart

Bianca Stigter: ‘De kleuren erin zijn meestal vernoemd naar het materiaal waarvan ze gemaakt zijn – beenzwart, wijnrankzwart, mummiezwart). Bessen en stenen, gekookt of vermalen, beenderen verbrand en verpulverd om uit de natuur alleen kleur over te houden. Hoe zou de wereld eruitzien als verf nooit was uitgevonden?

Het is wel zeker dat felle kleur dan zeldzamer zou zijn, en mooie kleur helemaal. Misschien gingen we wel op reis om een bepaalde kleur te zien, zoals mensen nu in de herfst al naar New England gaan om een color tour te maken. En thuis hadden we geen schilderijen aan de muur maar een kabinet met een stukje lapis lazuli, wat bloedkoraal, goud, stro. In het museum hing geen Rothko maar lag, af en toe, een opgewreven aubergine naast een plakje mos.’

Tags

Reageren