Op stap met Napoleon. Deel 2: De Wellingtonbarrière.

In de nasleep van de Slag bij Waterloo werd de Wellingtonbarrière opgericht, een reeks vestingen die onder impuls van de Hertog van Wellington tussen 1815 en 1830 gebouwd werden in het zuiden van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden als versterking tegen Frankrijk.

Het is een weinig gekend en vaak onderbelicht stukje geschiedenis dat we als herdenking van de Slag bij Waterloo 200 jaar geleden, graag even onder de aandacht brengen.

Verdediging tegen Frankrijk

Op 18 juni herdenken we de Slag bij Waterloo, dan is het 200 jaar geleden dat Napoleon Bonaparte voorgoed verdween van het strijdtoneel. Deze gebeurtenis hertekende de machtsverhoudingen in Europa en heeft de toekomst van onze contreien mee gevormd. De grote mogendheden namen het besluit om de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden weer te herenigen en België kwam onder het gezag van het Huis van Oranje.

Tussen 1815 en 1830 werden op het grondgebied van het huidige België 19 vestingen gebouwd of vernieuwd als verdediging tegen Frankrijk: de Wellingtonbarrière.

De uitvoering en de financiële lasten van deze grensversterking lagen bij de Nederlanden, maar de Britten hadden uiteindelijk de controle over de werken, waarbij generaal Wellington de hoogste leiding had.

De keuze van de versterkte plaatsen was het resultaat van beoordelingen en compromissen. De eigenlijke barrière omvatte 21 vestingen, waarvan 19 op het huidige Belgische grondgebied. Evenwijdig met de Franse grens lagen drie opeenvolgende lijnen. Een eerste lijn lag aan de Franse grens en omvatte de vestingen Nieuwpoort, Ieper, Menen, Doornik, Ath, Mons, Charleroi, Bouillon, Namen en Dinant, met de vooruitgeschoven vestingen Mariembourg en Philippeville.

Een tweede lijn liep langs het kanaal Gent-Oostende en verder langs de Schelde en de Rupel-Dijle-Demerlijn naar Maastricht. Hier vinden we de citadel van Gent, Dendermonde en Oudenaarde. Andere versterkingen zullen nooit worden opgericht.

De derde lijn, op het huidige Nederlandse grondgebied, liep langs de Zeeschelde over Bergen op Zoom, Breda, ’s Hertogenbosch en Grave naar Venlo. Antwerpen en Oostende waren bestemd als Britse ontschepingsplaatsen.

Erfgoed op de Wellingtonbarrière: bastions en poorten in Dendermonde

Na de Omwentelingen van 1830 erfde België 19 vestingen van de Wellingtonbarrière. Wegens de hoge kosten voor onderhoud en bezettingen werden verschillende vestingen opgeheven en onbruikbaar gemaakt.

In 1859 werd Antwerpen bovendien uitgebouwd tot Nationaal Reduit, wat een nieuwe verdedigingslinie noodzakelijk maakte en de versterkingen van de Wellingtonbarrière verder overbodig maakten.

Van de Wellingtonbarrière bleven in Vlaanderen nog heel wat relicten bewaard. Vooral in Dendermonde zitten deze elementen nog verweven in het hele stadsweefsel. Van de elf bastions bleven er vier bewaard, namelijk Bastion IV, Bastion V met laboratorium, kazemat, holtraverse met watertoren, Bastion VIII en Bastion IX met kazemat en patronenfabriek.

Vier poorten gaven toegang tot de stad Dendermonde, waarvan de Mechelse Poort en de Brusselse Poort nog restanten zijn. Relicten waar men trots op is: de stad Dendermonde liet de Brusselse Poort recent volledig restaureren.

Binnen de vestiging bevonden zich militaire gebouwen, waaronder het arsenaal en de infanteriekazerne met oefenterrein.

Gent, Ieper, Menen en Oudenaarde

In Gent werd in functie van de Wellingtonbarrière een citadel aangelegd met vijfhoekige plattegrond. Met een oppervlakte van 43 hectare was de citadel één van de grootste en modernste van Europa. De ingangspoort van de citadel is vandaag nog zichtbaar in het Citadelpark .

De bomvrije kruitmagazijnen van Ieper, Menen en Nieuwpoort zijn eveneens nog getuigen van deze Hollandse verdedigingslinie.

In Menen bleef de kazerne of het militair hospitaal bewaard; in Oudenaarde het Kezelfort. Minder zichtbare restanten van de Wellingtonbarrière zijn verder te vinden in de vestingen van Ieper en Menen .

Tags

Reageren