Op stap met Napoleon: met de Duchesse d'Angoulême in 'de coulissen van Parijs' (deel 12)

Een koninklijk intermezzo in woelige tijden

Het is precies 200 jaar geleden dat Napoleon Bonaparte in Waterloo werd verslagen. In deze blog gaan we op zoek naar Vlaamse sporen uit 1815. Vandaag citeren we de Gazette van Gend die zeer uitgebreid berichtte over het bezoek van de Duchesse d’Angoulême aan het het ballingsoord Gent. Blijkbaar was het doen en laten van koninginnen en prinsessen ook toen al interessanter dan dat van koningen.

De Duchesse d'Angoulême was de oudste dochter van de onthoofde Louis XVI. Haar oom was Louis XVIII wiens 100 dagen in Gent we hier volgen. Gezien Louis XVIII kinderloos was, was zij de kroonprinses van Frankrijk. Ze zou op 2 augustus 1830 juistgeteld voor 20 minuten koningin van Frankrijk worden.

Mevrouw is in aantocht!

De Gazette volgde de hertogin van op het ogenblik dat ze aankwam in het Koninkrijk der Nederlanden. "Gazette van Gend, N° 362, maendag den 29 mey 1815 Oostende den 28 mey, H.K.H. de hertoginne van Angoulême is gisteren naer middag uyt Engeland alhier aengekomen aen boord van eenen koninglyken kotter, onder het geleyde van eene kotter-brik. Zy was vergezeld door acht voornaeme fransche officieren".

Meteen reisde ze door naar Gent waar ze haar familie terug zag: "Gend den 29 mey, Mevrouw de hertoginne van Angoulême is gisteren om negen uren ‘s morgens in deze stad aengekomen en afgestapt in de straete voor het koninglyk paleys, alwaer zy zig heeft geworpen in de ermen van den graeve d’Artois, die haer was te gemoet gegaen en haer nae het paleys heeft vergezelt. Men kan licht begrypen hoe groot de aendoeninge is geweest, als die heldinne haere doorluchtige familie hier heeft aengetroffen, naer eene zo ongelukkige en langduerige afzonderinge … Zy heeft met den graeve d’Artois het ontbyt in het openbaer genomen, daer naer hebben zy benevens de koning de H. Sacramentsprocessie voor-by het paleys zien gaen, met eene zonderlinge godvruchtigheyd de benedictie ontfangen, en zyn vervolgens de misse gaen hooren in de cathedrale kerke; van daer terug komende, heeft H.K.H. de hertoginne van Angoulême haeren intrek genomen in een hotel nevens het paleys van Z.M. Den hertog van Berry is ’s naermiddags uyt Aelst aangekomen, waer naer de geheele koninglyke familie het middagmael in het openbaar heeft genomen".

Die openbare maaltijden waren een restant van het hofceremonieel van Louis XIV. De Franse koning at steeds publiekelijk want een vorst met een goede appetijt beschermt z'n land! De maaltijden werden in Gent genomen in het octogonale salon van Hôtel d’Hane-Steenhuyse. Het was het enige salon van het koninklijke appartement waar men van op de straat kon binnen kijken.

Gent zet z'n beste beentje voor

Het volk stroomde samen om de hertogin te zien. Het stadsbestuur had voor haar bovendien een toeristische programma uitgewerkt. "Gend den 1 juny, Mevrouw de hertoginne van Angoulême, wiens minzaeme inborst alle herten tot zig trekt, bezoekt dagelyks onze wandelingen en publique oprechtingen, en word alom gevolgt door eene menigte inwoonders van alle classen, die zig een geluk maeken van haer te konnen aenschouwen. Voorleden maendag heeft zy met mijnheer, graeve d’Artois, te voet gewandelt op de Coupure en in die schoone wandelinge veel genoegen schynen te vinden. Dynsdag is zy, vergezeld door den graeve D’hane de Steenhuyse, intendant departemental, nae het groot Beggynhof gereden, heeft aldaer, onder het geleyde van den heer le Surre, vicaris-generaal, de kerke en infirmerye bezichtigt en ondervraegt op al het gene die groote en godvruchtige stichtinge aengaet, welkers weerga nergens te vinden is; zy heeft aen groot-joffrouw, die haer is voorgesteld geweest, het vleyendste compliment gemaekt over de schoonheyd en goede order, waer in zy alles heeft gevonden, en zy is weggereden onder de zege-wenschen en vreugdegeroepen der beggynjens, wiens getal in dat hof tot boven de 700 beloopt . Vervolgens heeft H.K.H. de voortreffelyke katoen-fabriquen bezocht van de heeren de Smet, Rosseel en Devos, en zy heeft zig geweirdigt haere voldoeninge te betuygen aen de opperhoofden van die fabriquen, die het national vernuft zoo veel eer aendoen. Naer het middagmael (het welk de princesse dagelyks met den koning en mynheer in het openbaar neemt) hebben de graevinne D’hane de Steenhuyse en haere familie de eere gehad van haer voorgestelt te worden in haer hotel. Gisteren vroeg is Z.E. den hertog van Wellington in deze stad aengekomen en heeft de eere gehad van zyne opwachtinge te gaen maeken by mevrouw de hertoginne van Angoulême, waer naer hy met den koning, mynheer en mevrouw het ontbyt heeft genomen …” Van de katoenfabrieken die de hertogin bezocht konden er voorlopig geen met zekerheid toegewezen worden. Daarvoor was het onderzoek in het kader van dit artikel te beperkt. Enkel "De Smet en Co, Buiten de Brugse Poorte, drukkeryen van Chitsen, Katoenen en Neusdoeken" werd terug gevonden in de Gentsche Almanak van 1817. Er was ook een katoenspinnerij. Het kan geen toeval zijn dat de hertogin die spinnerij bezocht daar de fabriek vlak bij het groot begijnhof lag. Vermoedelijk waren ook de andere vermelde fabrieken in de buurt van de Brugse poort gelegen.

Het stadsbestuur wist van geen ophouden; fabrieken en openbare instellingen werden massaal bezocht. Een kroonprinses op bezoek betekende in 1815 ook reclame, nietwaar? "Gazette van Gend, N° 364, maendag den 5 juny 1815 Mevrouw de hertoginne van Angoulême heeft sedert onze laetste, vergezeld door den heer intendant departemental, noch verscheyde van onze manufacturen en publique oprechtinge bezocht, als de lint-weverye van Mr Banneville, de suyker-rafinade van Mr Hebbelinck, de papier-maekerye van Mr. Maelcamp, het weezenhuys van de blauwe meyskens vermaerd door de schoone kanten die’er gewerkt worden , de openbaere boekzaele en den plant-hof ; zy heeft over-al de grootste blyken gegeven van de uytgestrektheyd en verscheydenheyd haerder wetenschappen, en zy heeft’er bezonderlyk gelaeten het geheugen van de minzaemheyd en goedheyd, die in haer uytmunten. In de openbaere boekzaele heeft H.K.H wel willen toestemmen in het stellen van haer handteeken MARIE-THERESE op de album der zelve boekzaele. By haere inkomste en uytgang heeft mejoffrouw Ramont den geestigen inval gehad van op de orgel der boekzaele te spelen verscheyde airen, die aen de waere fransche zoo lief zyn: de doorluchtige princesse daer over zeer aengedaen, heeft gevraegt om die joffrouw te zien, zy is seffens door den heer intendant voorgestelt geworden aen H.K.H.die haer daer over bedankt en op de minzaemste wyze gezey heeft, dat zulks haer ten hoogsten aengenaem was geweest. Vrydag naermiddags heeft H.K.H. zig ook begeven nae de bovenste van den hoogen toren van S. Baefs , van waer men op eenen verren afstand onze schoone landereyen kan ontdekken. Gisteren naer de misse, die mevrouw benevens den koning en mynheer, in onze cathedrale kerke heeft gehoort, heeft zy in haer hotel afscheyds-gehoor gegeven aen de vremde gezanten, officieren van het huys des konings, generaels, stafofficieren en andere voornaeme persoonen; zy heeft ’s naermiddags een afscheyds-bezoek by mynheer in het hôtel des Pays-Bas afgeleyt, op de gewoonelyke ure in het openbaer het middagmael genomen met Z.M. mynheer en den hertog van Berry, en zy is, tot ons groot leedwezen, om elf uren ’s avonds nae oostende vertrokken, om van daer nae Engeland over te steken."

De Gentse Almanak van 1817 vermeldde onder de "Fabriquen van Garen en Lint" het bedrijf van weduwe Banneville in Hammeken, onder Raffineryen van suyker de firma Hebbelinck by de zottepoorte, en onder de "Fabriquen van Druk- en Schryfpapieren" de gebroeders Maelcamp in Akkergem.

Hare Koninklijke Hoogheid vertrekt

Met een zekere weemoed tenslotte meldde de Gazette dat de vorstin vertrok. Gazette van Gend, N° 365, donderdag den 8 juny 1815 Oostende den 7 juny H.K.H. de hertoginne van Angoulême is voorleden maendag uyt Gend hier aengekomen en noch ten zelven dage aen boord van eene koninglyke jagt nae Engeland vertrokken.

Bronnen

Stad Gent, De Zwarte Doos, Stadsarchief, Gazette van Gend, en annoncen ofte waerschouwinges-blad, met autorisatie van zyne majesteyt den koning van de Nederlanden, 1815.

DE CHATEAUBRIAND, Mémoires d’Outretombe.

Gentsche almanak, 1817.