Gavrilo Princip

Gavrilo Princip: de naam zal niet iedereen even bekend in de oren klinken, maar zijn daden des te meer. Op 28 juni 1914 bracht hij aarsthertog en kroonprins Franz Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije en diens vrouw Sophie om het leven, mede dankzij een bizarre samenloop van omstandigheden. De Eerste Wereldoorlog was het gevolg.

Het was al verbazingwekkend dat Franz Ferdinand de eerste aanslag op zijn leven wist te ontsnap. Nedeljko Čabrinović, net als Gavrilo deel van het complot op het leven van de aartshertog, dacht een kans te hebben. Het was kwart over tien in de ochtend toen de Oostenrijks-Hongaarse kolonne Čabrinović passeerde. Čabrinović, gewapend met een handgranaat, wierp met volle overtuiging vanuit de menigte richting het voertuig van Franz Ferdinand. De granaat ketste af tegen het ingeklapte dak van de auto en kwam tot ontploffing onder een van de volgende voertuigen in de kolonne. Twintig mensen raakten gewond, maar Franz Ferdinand bleef ongedeerd.

Gavrilo was op de hoogte van de mislukte aanslag. Čabrinović was opgepakt en weldra zou Gavrilo, volgens plan, zelfmoord moeten plegen om aan de politie te ontkomen. Alle moeite leek voor niets te zijn geweest, de kans op martelaarschap verkeken; ware het niet voor een kleine miscommunicatie tussen Franz Ferdinand's chauffeur en de lokale gouverneur Potiorek. In plaats van een veilige route naar het ziekenhuis te kiezen, bleef de chauffeur de vantevoren uitgestippelde route door Sarajevo volgen. Franz Ferdinand en Sophie passeerden de Latijnse Brug, waar Princip de gevolgen van de mislukte aanslag overpeinsde. Te laat realiseerde de chauffeur zijn fout, wilde een andere route kiezen. De koppeling bleef hangen, de auto kwam tot een resolute stop. Princip herkende het paar en greep naar zijn pistool. Op anderhalve meter afstand schoot hij Franz Ferdinand door zijn halsslagader, Sophie in haar buik. Voor klokslag elf uur lieten beiden het leven en had Gavrilo Princip, nog geen twintig jaar oud, de Eerste Wereldoorlog in gang gezet.

Plattelandsjongen

Wie denkt dat Gavrilo een vreselijke jeugd achter zich had die zijn daad zou kunnen verklaren, komt bedrogen uit. Gavrilo groeide op in de Grahovo vallei, in het huidige Bosnië. Gavrillo's vader Petar en zijn ooms Ilija en Todo werkten voor de nieuwe Oostenrijks-Hongaarse machthebbers, die het gebied in 1878 overnamen van de Ottomanen. Ondanks de wisseling van de wacht, bleef de Grahovo vallei een afgelegen streek, waar het boerenleven hard en kort was. Gavrilo kwam in de zomer van 1894 te wereld. Kindersterfte was een veel voorkomend verschijnsel en naar later bleek zou Gavrilo een van de weinig kinderen van Petar en zijn vrouw Nana zijn die daadwerkelijk een volwassen leeftijd wist te bereiken.

Dankzij het aandringen van moeder Nana kon Gavrilo naar school, waar al snel bleek dat de jongen niet alleen leergierig maar ook uiterst intelligent was. Na enkele jaren basisonderwijs werd Gavrilo naar de handelsschool in Sarajevo gestuurd. Hij huurde een kamer bij een hospita en kwam zodoende in contact met haar zoon Danilo, van Gavrilo's leeftijd. Danilo sprak met hem over nationalistische ideeën, liet hem de werken van Romantische dichters en Russische communisten lezen. En Gavrilo luisterde, vroeg naar meer, las gretig. Een jonge revolutionair was geboren.

Tegendraads

Gavrilo zocht naar manieren om zijn nationalistische gevoelens om te zetten in actie. De Eerste Balkanoorlog, de in 1912 begonnen strijd tegen het Ottomaanse Rijk, leek de kans waar hij op gehad gewacht. Toen hij zich aanmeldde voor militaire dienst, werd hij tot tweemaal toe afgewezen. Te klein en te zwak, volgens het recruteringscomittee in Belgrado en volgens officier Voja Tankosic. Het was een diepe vernedering voor Gavrilo. De tiener, toch al van een temperamentvol karakter, moest toezien hoe zijn vrienden het gevecht aangingen met de Ottomanen terwijl hij achterbleef zonder roem of glorie. Hoewel het moeilijk de oorzaak van zijn aanslag op Franz Ferdinand genoemd kan worden, fungeerde deze afwijzing wel als olie op het vuur. Gavrilo moest en zou zich bewijzen.

Radicalisering

Gravilo bleef in Belgrado hangen en kwam daar in contact met de Servische onderwereld. Voor het Oostenrijk-Hongaarse Rijk was de Balkan altijd al problematisch gebleken, met guerillastrijders van allerlei soort die streefden naar onafhankelijkheid, anarchistische utopiën, de communistische heilstaat of een mengeling van alle drie. Geen gebied was erger dan het onafhankelijke Servië, waar men in speciale trainingskampen jonge Servische idealisten opvoedde tot volwaardige strijders, om in te zetten aan de andere kant van de Oostenrijks-Hongaarse grens. Deze Servische strijders streefden naar de onafhankelijkheid van Bosnië-Herzegovina, en uiteindelijk de stichting van één verenigde Balkanstaat: Joegoslavië.

In Belgrado kwam Gravilo terecht in een revolutionair broeinest, dat voorgaande aanslagen op Oostenrijk-Hongarije verheerlijkte en de aanslagplegers vereerde als martelaren. Gavrilo radicaliseerde, droomde van die grote, onafhankelijke Slavenstaat die alleen werkelijkheid zou kunnen worden door geweldadige actie tegen de bezette Oostenrijk-Hongarije.

Hij kwam in contact met de Zwarte Hand, een schimmige Servische organisatie die in 1903 verantwoordelijk was voor de brute moord op het Servische koningspaar. Toen het nieuws bekend werd dat Franz Ferdinand, als aartshertog en kroonprins hét symbool van het gehate Oostenrijk-Hongarije, naar Sarajevo zou komen, ondernam Gavrilo actie. De Zwarte Hand leverde wapens, granaten en trainingen; Gravillo vormde een groep van gedreven jonge Serviërs om zich heen, inclusief zijn oude vriend Danilo.

Martelaar voor de zaak

De rest van het verhaal is bekend. Gravilo hoopte als martelaar te sterven, maar het pakte anders uit. De cyanidepillen die de jongens mee hadden gekregen bleken niet te werken. Gravilo en zijn handlangers werden opgepakt. Wegens zijn minderjarigheid werd Gravilo zelf veroordeeld tot een twintigjarige celstraf, de hoogst mogelijke onder de Oostenrijks-Hongaarse wet. In de beruchte gevangenis Terezin kwijnde hij langzaam weg, uitgehongerd en gemarteld door een aggresieve vorm van tuberculose. Bijna vier jaar na de moord op Franz Ferdinand, op 28 april 1918, stierf hij aldaar. Zijn gedroomde Joegoslavië kwam er na het einde van Eerste Wereldoorlog, alleen om verscheurd te worden door de zelfde nationalistische ideeën die Gavrilo koesterde.

Het spreekt voor zich dat de reputatie van Gavrilo open staat voor interpretatie. Voor (sommige) Serviërs is hij nog steeds een nationale held en vrijheidsstrijder, buiten de Balkan wordt hij vooral gezien als de jonge idealist die het lont in het kruidvat Europa vormde; de aanleiding tot een van de meeste gruwelijke oorlogen in de Europese geschiedenis.

 

 

Functie / titel:
nationalist, aanslagpleger
Geboorte- en sterfdatum:
25 juli 1894 / 28 april 1918
Plaats geboorte:
Grahovo
Plaats sterven:
Terezin
Sekse:
Man
Woonplaatsen:
Belgrado, Sarajevo
Persoonscategorie:

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0