De wereld van de Rotterdamse kunstenaar, 21 - Arie van Geest

Op de tentoonstelling Masters of Rotterdam in de WTC Art Gallery zag ik voor de eerste keer werken van Arie van Geest. Niet lang daarna woonde ik een interview bij naar aanleiding van  de onlangs verschenen publicatie The Broken Promised Land in een volle zaal  bij Walgenbach Art & Books en ook aan de tentoonstelling in de Livingstone Gallery in Den Haag bracht ik een bezoekje.

Arie van Geest is een goede verteller, zowel in woord als beeld. Hij is literair onderlegd en verwijst in zijn werk voortdurend naar thema’s van bekende schrijvers. Strips en de beeldcultuur in de vorm van feuilletons spelen een belangrijke rol in zijn oeuvre. De rode draad in zijn werk is Alice, ontleend aan Alice in Wonderland van Lewis Carroll met de illustraties van John Tenniel.

Licht

Als ik zijn atelier in de Drievriendenstraat binnenkom, zie ik rechts een monumentaal hert van papier-maché, naast een zegenende Jezus en een automaton, een mechanische jongen van bijna een meter hoog. Op een kast, onder een tekening van Jacob Zekveld uit de jaren zestig, bevindt zich een omvangrijke verzameling Pinokkio’s, Bambi’s, Peter Pan’s, Alices en andere sprookjesachtige figuren. Van Geest: ”The child is the father of the man, dus ik omring me met attributen van de onschuld.”  

Links boven zijn palettafel hangen enkele foto’s: zijn vrouw Berneja, Bob Dylan, Muhammad Ali en een opgezet doodshoofdaapje in het verband: Mr Nilsson. De legendarische, narratieve dubbel LP Blonde on Blonde uit 1966 met onder andere het magistrale Visions of Johanna was een eyeopener en van beslissende invloed op het karakter van zijn latere werk. “Het is prettig om sporen uit het verleden om me heen te hebben die me inspireren.” Het atelier met drie grote ramen ligt op het noorden. “Rustgevend. Ik heb een constant prisma van licht, het zonlicht wordt niet geïntensiveerd. Ieder atelier beïnvloedt het palet. Ik heb in Rotterdam op drie locaties ateliers gehad en in elk atelier ontdekte ik een ander kleurenspectrum. In Frankrijk, waar ik de zomers doorbreng, is het licht weer anders, helderder.”

Feuilleton

Arie van Geest heeft een lange carrière van al bijna 50 jaar als beeldend kunstenaar. Werk van hem is onder andere opgenomen in de collecties van het Stedelijk Museum van Amsterdam, het Gemeentemuseum in Den Haag en Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam. Hij maakt op dit moment furore met de schilderijenreeks The Broken Promised Land. Gevraagd naar zijn thema zegt hij: “Daar kom je  eigenlijk pas achter als je langer dan twintig jaar schildert. Toen ik naar de academie ging dacht ik heel naïef ‘ik ga stillevens en portretten leren maken, die laat ik zien in een winkel en dan zijn er waarschijnlijk wel mensen die dat willen kopen’. Ik kom uit het Westland, Maasland, een calvinistische enclave, groeide dus op in de periode van de Wederopbouw. Dat ik naar de Academie ging was uitzonderlijk. Op de Academie (de huidige Willem de Kooning Academie) heb ik eigenlijk maar twee dingen geleerd. In het derde jaar kreeg ik les van Klaas Gubbels. Hij maakte mij direct duidelijk dat schilderen niet iets is wat je ziet, maar wat je denkt en voegde daar vervolgens aan toe: schilderen is een zachte vorm van schizofrenie. Dat was voldoende.”

We bekijken het eerste schilderij dat hij in 1968 maakte op de Academie. De titel is: Ik ben er niet.  Een eenvoudige, roze kop in de buitenruimte, een enigszins introvert wezen. Je ziet enkel maar een mond en twee ogen. "Ik heb het puur op intuïtie gemaakt. Het is een illusie, een schijnbare werkelijkheid, in de geest van Margritte’s 'Ceci n'est pas une pipe’." Van Geest leerde zichzelf op vierjarige leeftijd lezen, hoewel zijn ouders nauwelijks boeken in huis hadden. “Ik ontdekte in het dagblad ‘De Rotterdammer’ het feuilleton Don Quichotte van Cervantes. Dat was mijn kennismaking met de stripwereld en de literatuur. In 1952 maakte Disney zijn opwachting in Nederland met het tijdschrift Donald Duck. Niet lang daarna kwam ik in aanraking met Alice in wonderland.”   

Met je talent iets doen

Hij realiseerde zich dat die verhalen en avonturen imaginair waren, fata morgana’s. “Je komt in een jungle-achtige wereld van de taal, een labyrint van de verbeelding met ongekende mogelijkheden. Alle logica is weg. Alice valt in een konijnenhol en vervolgens begint het avontuur in een parallel universum. Het is een droom die de werkelijkheid in glijdt. Dat werd het hoofdthema in mijn observaties: de droom die de werkelijkheid relativeert en nieuwe werelden openbaart.”   

Wil je als schilder iets voor elkaar krijgen dan zijn, aldus Van Geest, twee dingen belangrijk: inhoud en mentaliteit. “Talent doet niet ter zake. Het gaat er om wat je met je talent doet. Geloven in wat jezelf bent. Schilderen is bij uitstek een vak om jezelf te kunnen worden. Picasso heeft laten zien dat het altijd kan groeien, zelfs op hoge leeftijd. Het eerste schilderij waarin de droom boven de werkelijkheid uit steeg was van Henri Rousseau, een naïeve schilder. In 1897 schilderde hij The Sleeping Gypsy. Je ziet een slapende vrouw in de woestijn. De maan schijnt. Naast haar ligt een mandoline en staat een wat merkwaardige vaas. Aan de andere kant bevindt zich een leeuw. Je kunt het beschouwen als de eerste stap richting het surrealisme. Breton, Apollinaire en Freud speelden een grote rol in deze stroming. Beeldend kreeg het vorm door Dali, De Chirico, Max Ernst en Margritte, die ooit stelde: het surrealisme is de onmiddellijke kennis van de werkelijkheid.”

Robinson Crusoe

Overigens is Arie van Geest geen realist. “Ik ben een vertegenwoordiger van de droom.” In de jaren zeventig spelen kinderen een belangrijke rol in zijn werk, gebaseerd op de foto’s die Charles Dodgson/Lewis Carroll nam van onder andere de zusjes Liddell. Tijdens een boottocht met deze zusjes in de omgeving van Oxford verzon Carroll het Alice-verhaal. Van Geest maakte in die jaren een hele reeks ‘Alice-schilderijen; verstilde wezens in een lege ruimte, zo nu en dan in het gezelschap van een aapje.

Tot zijn dertigste bepaalde Alice de toon van zijn werk. Op een gegeven moment, we spreken over de jaren tachtig, was hij er klaar mee. De schilderijen werden complexer. “Ik ging op een andere manier schilderen, expressiever maar nog steeds in zachte tonen.” Een boek dat in die periode  een belangrijke rol ging spelen was ‘Vrijdag of Het andere eiland’ van Michel Tournier, de auteur van ‘De Elzenkoning’. “Tournier baseerde zich op Daniel Defoe’s Robinson Crusoe. Hij gaf er een nieuwe draai aan en ging veel verder. Robinson spoelt aan op het eiland Speranza en bouwt zijn eigen territorium. Hij begint een relatie met het eiland door er via een geul mee te cohabiteren. Na verloop van tijd verschijnen er bloemen met prachtige witte kelken. Enkele maanden later wordt hij geconfronteerd door bloemen met zwarte kelken, hetgeen impliceerde dat kennelijk ook Vrijdag de genoegens van de geul had leren kennen, de jaloezie op het eiland was daarmee een feit geworden. Het boek is een verkenningstocht naar wat het menszijn in wezen betekent en wat de essentie is van overleven. Het leven is eindig en uiteindelijk kijken we allemaal in de spiegel van het niets.” De uitgebreide monografie over zijn  werk die in 2007 verscheen noemde hij Visible Absence. ‘Schilderkunst is een vehikel dat een speciale poëzie kan bewerkstelligen. Maar de poëzie van Dylan Thomas, T.S. Elliot, Frederico García Lorca, Arthur Rimbaud etc, etc. is natuurlijk van een andere orde’. 

Series

Op de muur voor ons hangen drie schilderen waar hij nu mee bezig is. Van Geest werkt ook op deze muur. ‘Het is een rustig kader, een ruimtelijk passe-partout. Op de ezel ervaar je direct de onrust van het atelier.’ Op Stranded zien we een Bambi verscholen achter een kartonnen masker omgeven door het weelderige groen terwijl bovenin het doek een helder licht het tafereel binnendringt, op Desperado figureert een mongoloïde aap op rode lakschoenen en getooid met een sombrero in een betonnen omgeving vol barsten, scheuren, mossen en schimmels en op The Future, is een metalen robot voor een labyrint van takken en gebladerte te zien. De schilderijen vertegenwoordigen drie uiteenlopende gemoedstoestanden. “Het eerste, Bambi, over ‘hoe moet ik verder?’ Het tweede, de aap, vertegenwoordigt de hedendaagse waanzin waar de wereld mee wordt geconfronteerd en het derde de technologie die onafwendbaar is.” 

In het oeuvre van Van Geest ontstonden regelmatig series. In 1984 Tableau Mourant, 98 aquarellen. Een registratie van de vernietiging van een individu. De serie werd in 1986 geëxposeerd in het Gemeentemuseum in Den Haag, vervolgens in het Rijksmuseum Vincent van Gogh en werd in 1987 door datzelfde museum aangekocht. De serie is gebaseerd op het schilderij ‘Het einde van de dag’ dat Van Gogh schilderde naar een werk van Jean-François Millais.  

In 1999 maakte hij de serie Desolation Row, een reeks van 70 aquarellen. Een parade door de zachte waanzin van de fantasie. De titel ontleende hij aan een song van Bob Dylan. Er komt regelmatig een figuurtje in voor – een alter-ego van de schilder – gebaseerd op een figuur uit De Kreupelen (1568) van Pieter Brueghel. Tussen 2009 en 2011 ontstond de twaalfdelige schilderijenserie Alice (high, low and in between). De publicatie die over deze serie verscheen, begint met een citaat van Bob Dylan: Winter goes into summer, summer goes into fall. I look into the mirror, don’t see anything at all.

The Sleeping Giant

Eind 2010 werd Van Geest geconfronteerd met een ernstig probleem: prostaatkanker. In januari 2011 werd hij geopereerd. Hij kwam er goed uit maar kreeg vervolgens te maken met een langdurige vermoeidheid dat leidde tot een sabbatical van bijna een jaar. Maanden achtereen bestudeerde hij enigszins melancholisch de tuin die grenst aan zijn Franse zomerverblijf: de prille lente, de vogels, het compacte groen van de zomer maar bovenal het voortdurend veranderende licht. Eind 2011 kwam er een eind aan de impasse en hervatte hij het schilderen. “Het eerste schilderij dat ontstond noemde ik The Sleeping Giant. Je ziet een slapende reus, leunend tegen een boom in een parkachtige omgeving, gebaseerd op een gravure van Gustave Doré. Een vogel op zijn linkerknie. Alice, die zich zelf een kroon op het hoofd zet, bevindt zich in zijn hoed die naast hen in het gras ligt. Een bebloede dwerg sjort aan zijn linker laars. Achteraf gezien is het de ouverture van de serie The Broken Promised Land die op dit moment uit 50 schilderijen bestaat.“

Privé wonderland

De zomer daarna schildert hij ‘De kleine genade’. Je ziet dezelfde figuur weer als dwerg met reuze oren achter een stapel tegeltjes in een wirwar van de planten. Vervolgens werd het blik met ‘heteroniemen’ wagenwijd open gezet: Pinokkio, Ganesha, Hanuman,  Berneja zijn geliefde, Moana zijn kleindochter, Anubis, Bambi, een ernstig gehandicapte Dopey, een Filipijns hondje bedekt met honderden nietige schelpjes dat de rol van God verbeeldt en uiteraard de onvermijdelijke Alice. Het specifieke zomerlicht dat in belangrijke mate het karakter van de tuin bepaalt, wordt in de serie de verbindende factor.  

Vanwaar de titel, The Broken Promised Land? “Het is mijn privéwonderland maar eigenlijk ook een panorama van de wereld van vandaag, die paradoxaal is en uitermate gruwelijk kan zijn. Ik ben een wanhopige optimist, een contradictio in terminis. De toon in de reeks verschuift na verloop van tijd. Halverwege de jaren zeventig zag ik de opera Einstein on the Beach van Philip Glass. Dat duurde vijf uur. Het decor veranderde tergend langzaam. Het was net als bij Blonde on Blonde indertijd een eyeopener, een sleutelmoment en stimuleerde mij om in series te gaan werken. De beelden glijden langzaam in elkaar over, versmelten als het ware met elkaar, het is een stripverhaal, een feuilleton. De serie The Broken Promised Land beschouw ik als een overwinning op de onzekerheid en het maken ervan ervaar ik als een stimulerende roes.  In de technische zin kost het maken mij geen enkele moeite meer. Allerlei idioterie/schizofrenie die in mij sluimert kan ik er een plek in geven.”

Sportfan

Behalve schilder was Van Geest 29 jaar docent aan de Willem de Kooning Academie. “Toen ik zelf begon aan die Academie was de conceptuele kunst in opkomst. Maar ik koos vanaf het eerste begin voor het narratieve. Lewis Carroll versus Céline, De Zangen van Maldoror, van de Lautréamont, de eerste literaire, surrealistische zoektocht, een gruwelijk labyrint dat wordt gevormd door de specifieke duisternis van de droom, Paul Auster, Philippe Claudel, Michel Tournier, Vladimir Nabokov, Gustave Flaubert, Gerard Reve, zij werden de bakens waar ik mij op richtte. Ik ben dus in grote mate schatplichtig aan de literatuur.”

Tot slot, heeft hij nog een filosofische afsluiting? “In essentie bezit ik maar één ding echt: mijn leven. Alles is met alles verbonden. Ik ben ook een grote sportfanaat. Soms levert de sport dezelfde ontroering op die je in kunst kunt aantreffen: het vliegen van Epke Zonderland, de turner, Jan Janssen, in de jaren zestig de eerste Nederlandse tourwinnaar. Ik ben en blijf een uitermate geduldige maar fervente Feyenoord-supporter en zag een paar jaar geleden Robin Van Persie tegen Spanje zijn allermooiste doelpunt ever het doel in zweven. Free as a bird, de essentie van zowel leven als kunst, dat was een ontroerend moment van een immense gelukzaligheid."

Afbeeldingen: 1) The Sleeping Giant I, olieverf op doek, 100 x 130 cm, 2) Het schavot, 2012, olieverf op doek, 100 x 130 cm, 3) Lost, 2012, olieverf op doek, 100 x 130 cm, 4) Berneja (Mandorla), 2013, olieverf op doek, 100 x 130 cm, 5) Het offer, 2014, olieverf op doek, 70 x 90 cm, 6) Grace, 2014, olieverf op doek, 85 x 105 cm, 7) Songbird (Moana), 2015, olieverf op doek, 110 x 140 cm, 8) Jimi & Martin, 2015, oleiverf op doek, 100 x 130 cm, 9) Rendez-vous, 2015, olieverf op doek, 105 x 135, 10) De reuzendwerg, 2016, olieverf op doek, 100 x 130 cm, 11) De Schilderkunst, 2016, olieverf op doek, 70 x 90 cm, 12) Nowhereland, 2016, olieverf op doek, 90 x 130 cm, 13) Klein wonderland, 2016, olieverf op dioek, 100 x 130 cm, 14) Arie van Geest, foto Arie Wapenaar 

http://www.arievangeest.com/
http://www.livingstonegallery.nl/

http://bit.ly/2n1xddR 

 

 

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0