De wereld van de Rotterdamse kunstenaar, 24 - Lucie Havel
In Lucie Havel’s atelier hangen witte grote witte peulvruchten, of zijn het wormen? Ze zijn bevestigd aan het hoge plafond. Verder zie ik een stevig touw, huiden, gras op een stoel en gras op emmers. Er staan diverse lage autostoelen die afkomstig zijn van de Citroën DS, uitgesproken als déesse wat in het Frans godin betekent.
Lucie Havel komt oorspronkelijk uit Frankrijk, uit de buurt van Bordeaux, maar ze woont al heel lang in Rotterdam. We lopen naar de peulvruchten om het nader te bekijken. Het omhulsel is van wit gaas dat in kassen tegen insecten gebruikt wordt, en erbinnen zit onbewerkte wol, vrij vies en vet. De onderkant is gedompeld in blauwhout, een natuurlijke textielverf.
Koude winter
Lucie Havel: Alles wat je hier in het atelier ziet zijn elementen die in een bepaalde combinatie een kunstwerk kunnen worden. Het werk met de peulvruchtachtige vormen is ook in wording. Mijn werk is een constante transformatie. Ik concentreer me op transformatie. Het is een dimensie die we vergeten zijn.”
De stoel met het gras erop maakt onderdeel uit van het werk ‘Waiting Spring’. “De winter van 2012-2013 was een bijzondere winter. Het was koud en het ging maar door. Pas ongeveer in juni arriveerde eindelijk de lente. Ik probeerde daarom de lente op te roepen. Het was niet zozeer dat ik het bewust besloot te maken, het gebeurde gewoon. Mijn werk gaat over mens en natuur. Een aspect ervan is de natuur in de mens, zijn instinct.”
Het geloof blijkt daar onderdeel van de zijn. “De mens interpreteert het non-humane, onder andere de natuur. Wij in het westen hebben een specifieke kijk. De mens staat bovenaan en al het andere, fauna, flora, is daaraan ondergeschikt. In andere delen van de wereld wordt daar heel anders tegen aan gekeken. Er zijn volken met animistische, totem- of analogische concepten over de ordening van de wereld: alles leeft, alles heeft een eigen wil, zelfs schaduwen kunnen een eigen wil hebben. Juist uit die kant komen de meeste interessante oplossingen voor milieuproblemen. Door bijvoorbeeld rechtspersoonlijkheid toe te kennen aan de natuur, zoals laatst voor de rivier Ganges in India. In Zuid Amerika is Ecuador een voorbeeld daarin geweest, het heeft in 2009 het recht van de natuur in de grondwet ondergebracht. In 2011 heeft een Maori stam de constructie van de metro in Auckland stopgezet om de Taniwha, een ondergronds monster, niet te storen. Zij hebben actie gevoerd op de sociale media onder het motto: ‘Hij was daar eerst!’ Van dat soort bericht word ik heel blij!”
Afval
Wanneer je het jezelf toelaat om de natuur te beschouwen als een “actor”, komt de vraag : wat als de natuur tegen ons terugkeert? Havel: “Het is een zeer oude angst die terug te vinden is in mythes maar ook veel in sci-fi. In veel van mijn werken is dat ook terug te vinden. Dat doe ik meestal door natuurlijke structuren, zoals hexagonale vormen en fractals te combineren met afval.”
Havel is in Frankrijk praktisch op het strand opgegroeid. Het mooie strand van Les Landes, onder de Gironde. “Na stormen lag het strand vol plastic, de vogels raakten soms verstrikt in de touwtjes. Het was even mooi als dramatisch. Ik verzamelde het maar deed er toen nog niets mee. In de zomer was mijn dorpje overspoeld met toeristen, in de winter was het vrijwel leeg. Het is een vreemd gebied. Het lig in een soort punt tussen de zee en de rivier. Er is bijna geen landbouw, veel mensen jagen.”
Ze vindt het verschrikkelijk dat er zoveel plastic gebruikt en weggegooid wordt. “We staan op een kruispunt. 12.000 jaar geleden vond de neolitische revolutie plaats waarbij de samenleving van jagers-verzamelaars overging in een landbouw samenleving. Met gevolg dat de aarde nu uitgeput is. Als we zo doorgaan, stevenen we af op een ecologische ramp. Hoe gaan we verder? Moeten we onze redding laten afhangen van de technologie of zouden we niet eerder naar ‘primitieve’ volkeren en hun kennis en ervaringen moeten gaan kijken?”
Low-tech
Als het aan Lucie Havel ligt, zoekt ze het in het laatste. Ze ziet meer in low-tech, dan in high tech. “Bij heel veel technologie heb je te maken met allerlei specificaties en een verlies aan autonomie. Het lijkt wel een soort religie, Paul Kingsnorth heeft erover geschreven. Hij zegt dat het bij technologie vaak niet zo zeer om een betere prestatie gaat, noch om efficiëntie, maar dat het een bepaald geloof is. Het geloof dat plastic beter is dan hout, bewegende onderdelen te prefereren zijn boven vaste onderdelen, dat het beter is dat die onderdelen geluid maken dan niet, en dat nieuwe dingen beter zijn dan oude dingen. Low-tech en no-tech gaan samen met wetenschappelijke kennis en maken associaties en veranderingen mogelijk. Dat zie je ook terug in mijn werk.”
Het omgekeerd geloof
Gevraagd naar een sleutelwerk, zegt ze dat niet meteen heeft, maar wel enkele belangrijke werken. Bijvoorbeeld ‘Het omgekeerd geloof/EX VOTO’. Ze kwam een mooi masker tegen van een god van de Azteken, Tlaloc, een masker met de kleuren blauw en groen met slangen erin. Ze projecteerde het masker tegen de muur, en langzaam ontstonden er diverse varianten met gebruik van nieuwe materialen.
“De maskers kregen een leven voor mij. Zij werden een soort van entiteiten. Je creëert als het ware een nieuw soort geloof, een omgekeerd geloof. Toen werd me duidelijk waar een icoon zijn kracht vandaan haalt.” Als laatste in de serie maakte ze een groot masker met ex-voto’s, die ook in bedevaart kerken hangen. Ze waren bevestigd met spijkers tegen een groot metalen staketsel. “Ik maakte het als een soort offer om de nieuwe god te bedanken. Ik heb hem gebruikt. Nadat ik mijn handen en voeten eraan openhaalde tijdens het maken ervan, kwam ik erachter dat offers gaan ook altijd met pijn gepaard. En niet alleen bij de Azteken of de Inca’s, maar ook bij de katholieken, zie de processies, waar mensen op hun knieën hele afstanden moeten afleggen, zie de crucifixen. Door dat proces zo te ondergaan, werd me veel duidelijk.”
Vliegtuigje
Ik zie Emerged III, die eerder als een ander werk te zien was: Water Cocoons / Emerging Structures, een drijvende beeld van zeshoekige vormen te zien in het water van de Schiedamse grachten. En dan is er de iglo-achtige tent Cocoon waarin blikjes verwerkt zijn in de zeshoekige componenten. Dat beeld is later terug te vinden in het installatie The change bovenop op een auto, met plantjes, op de binnenplaats van het kunstenaarscomplex Borgerstraat.
Lucie Havel volgde een Academie voor Toegepaste Kunst in Bordeaux. Na haar studie was ze het eerste jaar actief in Frankrijk. Ze was toen ook bezig met het halen van een vliegdiploma. Ze vloog in een klein Fournier vliegtuigje – door een kunstenaar ontworpen, en haalde haar brevet. “De eerste keer maakte ik bijna een voltage. Niet voor niets is mijn werk ruimtelijk.” Bij het vliegen ontmoette ze haar latere Nederlandse man, hij was bezig met parachutespringen. En sinds die tijd, inmiddels meer dan 20 jaar, woont ze in Nederland.
Stad voor de kunst
Hoe is de ervaring van het kunstleven? “Rotterdam bruist, het is een leuke stad met een goede kunstscène. Mensen willen graag meedenken en samenwerken. In 2008 zat het, met het begin van de crisis, helemaal aan de grond, maar nu groeit het weer. Met heel veel kleine galerieën en tentoonstellingsplekken. Er is hier veel energie.”
Afbeeldingen: 1) z.t. neck, 2) red ochre, 3) theophagic, 4) shelter, 5) me and the grassman, 6) R.O. 2, 7) dead gooses, 8) grassman, 9) igloo, 10) emerging structure, 11) the way of the worm - maas, 12) the way of the worm
http://luciehavel.nl/
https://orionmagazine.org/article/dark-ecology/
http://www.notechmagazine.com/2013/03/the-religion-of-complexity.html
