FRYSK, 100 jaar schilderkunst in Friesland
Met de tentoonstelling FRYSK viert Museum Belvédère een eeuw Friese schilderkunst in al haar diversiteit. De tentoonstelling met werk van meer dan honderd kunstenaars biedt een overzicht, maar pretendeert geen volledigheid.
Aan het begin van de vorige eeuw was er in Friesland nog geen kunstopleiding en nauwelijks een kunstmarkt. Wie artistiek aangelegd was, ging naar de Ambachtsschool en daarna volgde vaak een betrekking bij de plaatselijke huisschilder. Wie het geluk had om een mecenas te vinden, kon soms ‘in Holland’ een kunstopleiding volgen. Het zorgde voor een onderverdeling tussen fervers (schilders) en keunstners (kunstenaars), waarbij de officieel geschoolden vaak in het westen bleven vanwege de betere expositie- en verkoopmogelijkheden.
Dada naar Drachten
Ids Wiersma kwam na zijn studie aan de Haagse Academie echter weer terug naar Friesland, waar hij het veranderende agrarische leven vastlegde, dat hij als boerenzoon zo goed kende. Samen met onder andere Egnatius Ydema, Andries van der Sloot en Johannes Elsinga vormde hij de eerste generatie Friese landschapsschilders.
In de jaren twintig bracht een opmerkelijke vriendschap tussen Theo van Doesburg en twee Friese schoenmakers (Thijs en Evert Rinsema), de internationale avantgarde naar de provincie, toen een Dada-veldtocht naar Drachten kwam. Ook trokken er Friese kunstenaars naar Parijs, dat in de jaren twintig gold als het zinderende centrum van de moderne kunst. Onder hen bevonden zich Jeanne Bieruma Oosting, Tjerk Bottema, Piet van der Hem en Frederik de Vos.
Fries expressionisme
Het Friese expressionisme werd uitgedragen door de kunstenaarsgroep Yn ’e Line, die bestond uit Jan Frearks van der Bij, Pier Feddema, Sjoerd Huizinga, Klaas Koopmans en Jaap Rusticus. Na de Tweede Wereldoorlog vond het eigenzinnige modernisme van Gerrit Benner internationaal weerklank. Hij was een autodidact. Het belang van een kunstopleiding woog steeds minder zwaar. In Friesland waren niet alleen veel autodidacten, maar ook opvallend veel eenlingen werkzaam, die zich moeilijk lieten vatten in kunsthistorische kaders. Veel van hen behoren tot de vaste kunstenaars van Museum Belvédère, zoals Willem van Althuis, Boele Bregman, Sjoerd de Vries, Tames Oud en Harmen Abma. Soms kwam hun werk met onorthodoxe technieken of opmerkelijke materialen tot stand. Zo koos Evert de Graaf voor het beschilderen van palinghuiden.
Hedendaags talent
Uiteraard wordt er in FRYSK ook aandacht besteed aan hedendaagse talenten als Renie Spoelstra, Jantien Jongsma en Machteld van Buren. Verder wordt de naïeve kunst niet vergeten, dankzij het werk van onder meer Jentje van der Sloot en Ruurd Wiersma. FRYSKvarieert van traditioneel tot modern, is zowel figuratief als abstract, en toont grote namen naast kleine meesters.
Met – naast de reeds genoemde kunstenaars - werken op zaal van onder meer Robert Zandvliet, Jopie Huisman, Douwe Elias, Christiaan Kuitwaard, Lode Pemmelaar, Jentsje Popma, Krin Rinsema, Gerrit Wijngaarden, Wim van der Veer, Jochem Hamstra, Gosse Koopmans, Elma Alkema, Robert Geveke, Freark van der Wal, Albert Oost, Ramon van de Werken, Gjalt Walstra, Dirk Beintema, Ton Bouchier, Henk Krist en vele, vele anderen.
FRYSK, het boek
Deze rijk geïllustreerde uitgave is ruim tweehonderd pagina’s dik en bevat meer dan driehonderd afbeeldingen. De tekst is geschreven door Susan van den Berg.
In het boek wordt op associatieve wijze een beknopt overzicht gegeven van de schilderkunst in Friesland, vanaf het begin van de vorige eeuw tot nu. De teksten zijn zowel in het Nederlands als het Fries.
Afbeeldingen
1) Johannes Elsinga - Opkomende bui, 1950-1959, collectie Fries Museum, Leeuwarden 2 ) Simon Kamminga - Landschap, z.j., collectie Tripgemaal, Gersloot , 3) Robert Zandvliet - Zonder titel, 2007, collectie Museum Belvédère, Heerenveen-Oranjewoud, 4) FRYSK, het boek
