Paradox van de Deense Gouden Eeuw | Rijksmuseum Twenthe

Paradox van de Deense Gouden Eeuw | Rijksmuseum Twenthe

Van 23 mei tot en met 29 augustus 2021 toont Rijksmuseum Twenthe schilderkunst uit de Deense Gouden Eeuw: ruim vijftig hoogtepunten uit de Nivaagaard Collectie van Christoffer Wilhelm Eckersberg, Christen Købke, Martinus Rørbye, Thomas Lundbye en anderen. Schilders die in de eerste helft van de 19de eeuw, in tijden van crisis, de nationale eenheid benadrukken. Want juist wanneer het tegenzit, is de behoefte naar mooie verhalen groot.

 

Een paradox

‘Gouden Eeuw’ is een etiket dat meestal achteraf wordt toegekend aan een periode uit het verleden; een moment in de geschiedenis, wanneer iets buitengewoons heeft plaatsgevonden. Gouden Eeuwen worden uitgeroepen in tijden waarin er behoefte is aan een verbindende factor, aan een goed verhaal waarin kan worden teruggegrepen op een schitterend, glorierijk, nationaal verleden. Maar met de Deense Gouden Eeuw – die geen volle maar ongeveer een halve eeuw duurt – is iets opmerkelijks aan de hand. 

Want het begin van de 19de eeuw is voor Denemarken allesbehalve glorierijk. Denemarken is een wereldmacht in verval: glansloos verloren oorlogen, het verlies van bijna de gehele vloot, een pijnlijke afscheiding met Noorwegen, de afbrokkelende monarchie en een staatsfaillissement. Denemarken is een schim van zichzelf, een land aan de afgrond. Uitgerekend op deze periode wordt trots het stempel van een Gouden Eeuw gedrukt. 

Reparatie door de verbeelding

De Deense Gouden Eeuw is geen heimelijk terugkijken naar een verloren verleden, eerder een reparatie die wordt uitgevoerd door de verbeelding. Uit de as van een land in crisis herrijzen kunst, literatuur en wetenschap in een gouden tijdperk dat het Deense volk aan de hand moet nemen. Zo is de filosoof Søren Kierkegaard een van de grondleggers van het moderne existentialisme, behoort de schrijver Hans Christian Andersen nog altijd tot de bekendste schrijvers ter wereld en is de naam van Hans Christian Ørsted voor altijd verbonden aan de ontdekking van het elektromagnetisme. 

Nationalistisch sentiment

Ook de Deense schilderkunst draagt bij aan de ‘gouden eeuw’, met aan de basis de schilder Christoffer Wilhelm Eckersberg. Nadat hij naam en faam maakt in het buitenland, keert hij terug naar Denemarken en toont daar zijn nationalistische kant. Want het van oudsher meertalige, multiculturele Deense leven wordt – zoals ook elders in Europa gebeurt – steeds nationalistischer. De blik naar binnen gericht, worden kunstenaars in toenemende mate beoordeeld op herkomst en de mate waarin zij het zelfbeeld van het land bestendigen. Een nationalistisch sentiment dat hoort bij een Gouden Eeuw en tot uiting komt in schilderijen en het gebruik van nationalistische motieven waarmee het authentieke Deense karakter wordt benadrukt. 

Trots en ideaal

Eckersberg en een nieuwe generatie getalenteerde schilders, waaronder Christen Købke, Martinus Rørbye en Thomas Lundbye, laten zich nog wel inspireren door het buitenland – vooral Italië is geliefd – maar richten zich steeds meer op thema’s die bij het eigen Denemarken horen. Zo kan, na het verlies van de vloot, een natie hoop putten uit een nieuw marineschip, vereeuwigd in een geschilderd zeegezicht; zo zijn iconische Deense landschappen – de glooiende velden van Jutland of de krijtkusten van Stevns – eigenlijk net zo schilderachtig als plekken elders in Europa, en representeren zij in eenvoud de Deense identiteit. En zo zijn de geschilderde plattelandsidylles een romantische idealisering van het bescheiden leven in het Deense achterland. Deze schilderijen tonen de thema’s die goed aansluiten bij een nieuw clientèle: de burgerij. Het is kunst die het zelfbeeld uitdraagt van een volk en natie die zichzelf opnieuw uit moeten vinden.

Maar de Deense Gouden Eeuw is meer dan alleen een Deense aangelegenheid. Het illustreert de overgang naar het moderne Europa. In een eigenzinnig samenbrengen van het internationale neoclassicisme van de 18de, en het naar binnen gerichte romantische van de 19de eeuw, ontstaat een vooruitstrevende schilderkunst. Schilderijen die nieuwe verhalen vertellen, een geïdealiseerd realisme dat voorloopt op het latere modernisme. Een uniek moment in de geschiedenis. 

Tentoonstelling

Met deze tentoonstelling toont Rijksmuseum Twenthe ruim vijftig werken uit de Nivaagaard Collectie. Belangrijke vertegenwoordigers van deze bloeiperiode in de Deense schilderkunst als Eckersberg, Købke, Rørbye, Hansen, Roed en Marstrand, en een jongere generatie schilders als Lundbye en Skovgaard, zijn vertegenwoordigd. Zo toont het museum een dwarsdoorsnede van het ‘gouden tijdperk’ voor Denemarken, en geven de schilderijen inzicht in de paradox die eraan ten grondslag ligt. De tentoonstelling is een samenwerking met de Nivaagaard Collectie, Nivå, Denemarken. 

De Nivaagaard Collectie

Zoals de invloedrijke textielfamilie Van Heek aan het begin van de 20ste eeuw plannen smeedt voor het stichten van Rijksmuseum Twenthe in Enschede, richt de Deense industrieel en politicus Johannes Hage in 1908 de Nivaagaard Collectie op. In het stadje Nivå, ten noorden van Kopenhagen toont hij Gouden Eeuwen aan schilderkunst uit zijn eigen verzameling: meesterwerken uit de Italiaanse renaissance en de Hollandse 17de eeuw, en schilderijen van landgenoten uit de eerste helft van de 19de eeuw: guldalderen, ofwel de gouden jaren, in Nederland bekend als de Deense Gouden Eeuw. 

Publicatie

Bij de tentoonstelling verschijnt een rijk geïllustreerde publicatie met bijdragen van Andrea Rygg Karberg, Birgitte von Folsach, Henk van der Liet en Tim van Gerven. De publicatie wordt in samenwerking met Rijksmuseum Twenthe uitgegeven door Uitgeverij Waanders & de Kunst. 

Afbeeldingen: 2) Carl Bloch, Portret van Hans Christian Andersen, 1869. Olieverf op doek, 64 x 50 cm , 3) Christoffer Wilhelm Eckersberg, De korvet ‘Najaden’, ca. 1834. Olieverf op doek, 48 x 55,5 cm 

https://www.rijksmuseumtwenthe.nl/  

Datum:
23 mei 2021 / 29 augustus 2021
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0