Portretten van Alice Neel in het Gemeentemuseum

Laatst zag ik de schilderijen van Alice Neel in het Gemeentemuseum. De tentoonstelling bleek al een tijdje aan de gang te zijn. Gelukkig was ik op tijd, want het werk is zeer de moeite waard.

De Amerikaanse kunstenaar Alice Neel (1900-1984) is vooral een schilder van portretten of, zoals ze het zelf noemde, een ‘verzamelaar van zielen’.

Tumultueus leven

Ze schilderde mensen in haar omgeving. Van haar kinderen en minnaars tot MoMA curator Frank O’Hara, collega kunstenaars en flamboyante persoonlijkheden die zich in de kring van Andy Warhols Factory bevonden. Met haar schilderstijl legde ze niet alleen het uiterlijk van de geportretteerde vast, maar ook diens stemming, onzekerheid of ijdelheid.

Neel wordt inmiddels door kenners gezien als een van meest belangrijke portretschilders van de twintigste eeuw. Ze is een inspiratiebron voor hedendaagse kunstenaars als Marlene Dumas, Rinus Van de Velde en Elizabeth Peyton. Dit is haar eerste grote overzichtstentoonstelling in Nederland.

Langs de portretten lopend zie je dat Neel een tumultueus leven geleid heeft. Het begint in 1926. Zij is op dat moment met echtgenoot Carlos Enriquez in Cuba. Hun eerste dochter overlijdt op eenjarige leeftijd. Neel en Enriquez gaan uit elkaar en ze gaat terug naar haar ouders in Philadelphia, terwijl hun tweede dochter bij de familie in Cuba achterblijft. Neel krijgt een zenuwinzinking en wordt opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis.

Communistische partij

In 1932 verhuist Neel naar New York. In Greenwich Village, de artistieke wijk, bouwt ze een vriendenkring van kunstenaars en schrijvers op die naar aanleiding van de Grote Depressie geïnteresseerd zijn geraakt in het communisme. Neel wordt zelf in 1935 ook lid van de Communistische Partij. Ze komt in de bestanden van de FBI.

Wanneer ze verhuist naar Spanish Harlem portretteert ze naast haar communistische vrienden ook andere buurtbewoners: de immigranten uit Latijns Amerika en Puerto Rico. In Spanish Harlem worden ook twee zoons geboren, de eerste van José Negron en de tweede van Sam Brody. De mannen worden regelmatig op het doek vastgelegd.  

Begin jaren zestig verhuist Neel naar de Upper West Side, een meer welvarende wijk. Hier gaat ze ook invloedrijke tentoonstellingscurators, kunstcritici en kunsthandelaren vastleggen. Maar de opkomende subculturen hebben ook haar grote interesse. Dankzij haar vriendschap met Andy Warhol ontmoet ze verschillende homoseksuele en transseksuele mensen, zoals Jackie Curtis, over wie Lou Reed Walk on the wild side schreef.  

Feministische beweging

Met portretten van Curtis en andere ‘vrijgevochten’ vrouwen draagt Neel bij aan de emancipatie van verschillende subculturen. Ze sluit hierbij aan bij ontwikkelingen in de fotografie, bijvoorbeeld het werk van Diane Arbus. Maar in de schilderkunst is ze uniek. Tegen het eind van haar leven heeft Neel een oeuvre bij elkaar geschilderd dat een mooie dwarsdoorsnede geeft van de Amerikaanse samenleving in de twintigste eeuw.  

Alice Neel schildert figuratief in een tijd waarin het abstract expressionisme, en vervolgens minimal art en pop art, de heersende stromingen werden in de kunstwereld. Figuratieve schilderkunst was achterhaald. In de jaren zestig en zeventig werd ze zelfs dood verklaard. Maar daar trekt Neel zich niks van aan, ze gaat er dwars tegen in.

Het gevolg is dat Neel een aanhoudende strijd voor artistieke erkenning moest voeren. Uiteindelijk komt die er, mede dankzij de feministische beweging in de jaren zeventig. Inmiddels staat ze in Amerika in het rijtje van Lucian Freud en Francis Bacon als een van de belangrijkste figuratieve schilders van de twintigste eeuw.

Kroon op het werk

En alles wat in Amerika gebeurt gebeurt een tijdje later ook in Europa. Ook daar is de interesse voor haar werk in een stroom versnelling geraakt. De tentoonstelling in het Gemeentemuseum kan gezien worden als de postume kroon op haar werk.

https://www.gemeentemuseum.nl/nl/tentoonstellingen/alice-neel

Datum:
5 november 2016 / 12 februari 2017
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0