Rembrandt ontdekt in Museum Bredius - Olieverfschets De oprichting van Jezus aan het kruis
Rembrandt ontdekt in Museum Bredius - Olieverfschets De oprichting van Jezus aan het kruis
In de collectie van Museum Bredius in Den Haag bevindt zich een olieverfschets met De oprichting van Jezus aan het kruis, die van Rembrandt blijkt te zijn. De ontdekking van deze nieuwe Rembrandt werd gedaan door Dr. Jeroen Giltaij, voormalig hoofdconservator oude schilder- en beeldhouwkunst bij Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam.
Giltaij onthult deze ontdekking in zijn nieuwe publicatie: Het Grote Rembrandt Boek. Alle 684 schilderijen. De oprichting van Jezus aan het kruis werd in 1921 verworven door Abraham Bredius voor zijn eigen verzameling als een werk van Rembrandt.
Alte Pinakothek, München
Kunsthistorici ná Bredius waren ervan overtuigd dat het paneel van 38,0 x 27,8 cm van een navolger moest zijn. Nadat het schilderij is schoongemaakt en onderzocht door restauratoren van onder meer het Rijksmuseum in Amsterdam kan Giltaij’s ontdekking worden bevestigd: het is de hand van de grote meester. Met de olieverfschets grijpt Rembrandt terug op een schilderij met dezelfde titel dat hij zo’n 10 jaar eerder schilderde, een grotere versie van De oprichting van Jezus aan het kruis uit ca. 1633 in collectie van de Alte Pinakothek in München.
Geen kopie
De schets in Museum Bredius verschilt aanzienlijk met het schilderij in München. Deze verschillen bewijzen dat de schets geen kopie is. Een kopiist verandert namelijk niets, maar schildert een origineel zo precies mogelijk na. Ondanks de verschillen is er wel degelijk een verband tussen de olieverfschets in Museum Bredius en het schilderij in München. De compositie van de olieverfschets getuigt van groot artistiek talent.
Latere toevoegingen
Door ruim 100 jaar oude overschilderingen en oude vernislagen op de olieverfschets was het lastig het ‘handschrift’ van Rembrandt goed te beoordelen. Besloten werd daarom het schilderij te ontdoen van alle latere toevoegingen zodat we de oorspronkelijke 17de-eeuwse verf konden bestuderen. Johanneke Verhave van Restauratie Atelier Rotterdam nam deze taak op zich. Museum Bredius toont nu het schilderij in ‘naakte toestand’, zonder retouches. Dat betekent dat elke zichtbare penseelstreek en toets door Rembrandt is aangebracht, maar tegelijkertijd zijn schades in de verflaag nu ook duidelijk waarneembaar.
Wetenschappelijk onderzoek
In de presentatie in Museum Bredius zijn ook de resultaten te zien van Infraroodreflectografie (IRR) en röntgenopnamen. Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft tevens een Macro-X-ray Fluorescentie scan (Macro XRF) uitgevoerd. De data verkregen uit dit onderzoek worden momenteel geanalyseerd. Wat betreft het materiaalgebruik heeft het Rijksmuseum niets geconstateerd dat een toeschrijving aan Rembrandt tegenspreekt. Marta Dominguez-Delmás, gastonderzoeker dendrochronologie bij het Rijksmuseum, heeft met dendrochronologisch onderzoek kunnen bepalen dat het paneel uit 1634 stamt en dat het gebruikt zou kunnen zijn door schilders in Amsterdam tussen 1642 en 1645.
Creatief proces
Uit al het onderzoek blijkt dat de schets verschillende ‘pentimenten’ kent (verbeteringen die de kunstenaar zelf aanbrengt tijdens het schilderen). Dat betekent dat het tot stand komen van de compositie van De oprichting van Jezus aan het kruis een creatief proces is geweest. Deze vondsten sluiten uit dat de olieverfschets een kopie is uit de tijd van Rembrandt naar een ander schilderij. Interessant is ook dat Rembrandt in de schets voor de ruiter te paard rechts een element uit eigen werk heeft hergebruikt. Vrijwel dezelfde ruiter komt namelijk voor op een ets van Rembrandt, die omstreeks 1629 wordt gedateerd.
Het ‘handschrift’ van Rembrandt
Iedere schilder heeft een eigen ‘handschrift’. Rembrandt heeft een specifieke penseelvoering. Hij is een meester in het weergeven van dramatische licht-donker effecten. Hij doet dat op zijn eigen magistrale wijze met slechts enkele verftoetsen. Dit wordt in de presentatie toegelicht aan de hand van detailfoto’s.
Presentatie Rembrandt ontdekt in Museum Bredius
Museum Bredius wijdt vanaf 3 november een presentatie aan de olieverfschets en het onderzoek uitgevoerd door het Rijksmuseum en restaurator Johanneke Verhave van Restauratie Atelier Rotterdam. Het paneel van Rembrandt is op de presentatie te zien.
Presentatie: ‘Rembrandt ontdekt in Museum Bredius’ - 3 november 2022 – 15 januari 2023
Jeroen Giltaij, Het Grote Rembrandt Boek
496 pagina’s, 24 x 30,5 cm, 684 afbeeldingen in kleur en zwart-wit, Nederlands, gebonden
ISBN 978 94 625 8499 0 € 75,00 (introductieprijs, na 15 januari 2023 € 100,00)
Details Museum Bredius, Den Haag:
Rembrandt van Rijn, De oprichting van Jezus aan het Kruis, olieverf op paneel (verplankt), 39,1 x 30,1 cm [maximale afmetingen originele paneel: ca. 38 x 27,8 cm met afgeschuinde hoeken boven]. Zie afbeelding 1.
Details Alte Pinakothek, München:
Rembrandt van Rijn, De oprichting van Jezus aan het Kruis, olieverf op doek , 96,2 x 72,2 cm (met afgeronde bovenhoeken). Zie afbeelding 2.
Voor meer informatie:
Museum Bredius
Pers & Publiciteit
Boris de Munnick
06 22 978 444
