'Utrecht, Caravaggio en Europa' brengt het Rome van 1600-1630 naar Utrecht

Rome was het centrum van de wereld in het begin van de Gouden Eeuw. Jonge schilders uit heel Europa trokken naar de Eeuwige Stad, waar – zo deed het gerucht de ronde – Caravaggio voor een revolutie had gezorgd.

Een nieuw realisme in de schilderkunst, ongekend drama, het grote gebaar en een mysterie van licht. Dat moest je met eigen ogen zien. Utrechtse schilders Dirck van Baburen, Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst waren erbij.

Samen in Rome, maar ieder trouw aan zijn eigen komaf

Tussen 1600-1630, de kernperiode van het Europees caravaggisme, werden in Rome 2700 kunstenaars geregistreerd, waarvan 572 buitenlanders. Ze bezochten dezelfde kerken en collecties. Ze spraken elkaar. En ze schilderden! Dezelfde thema’s, dezelfde inspiratiebronnen, maar in uitwerking totaal verschillend. Utrecht, Caravaggio en Europa belicht juist deze verschillen tussen de Europese navolgers van Caravaggio. Door de werken thematisch te presenteren is direct duidelijk dat iedere kunstenaar werkte vanuit zijn eigen culturele achtergrond.

Voor het eerst in Nederland

Utrecht, Caravaggio en Europa brengt het Rome van 1600-1630 naar Utrecht. Met zeventig meesterwerken laat de tentoonstelling voor het eerst de Utrechtse caravaggisten naast hun Europese collega’s zien: Italianen Caravaggio, Bartolomeo Manfredi, Cecco da Caravaggio, Giovanni Antonio Galli (Lo Spadarino), Giovanni Serodine, Orazio Borgianni en Orazio Gentileschi, Spanjaard Jusepe de Ribera, Fransen Nicolas Régnier, Nicolas Tournier, Simon Vouet en Valentin de Boulogne en Vlamingen Gerard Seghers en Theodoor Rombouts.

De tentoonstelling bevat ruim zestig bruiklenen, afkomstig uit museale en privécollecties in Europa en de VS, waaronder de Vaticaanse musea, het Louvre in Parijs, Galleria degli Uffizi in Florence, The National Gallery of Art in Londen en The National Gallery of Art in Washington, maar ook uit kerken in Rome.

Topstuk Caravaggio

Een heel bijzondere bruikleen is het werk De graflegging van Caravaggio. Bij hoge uitzondering heeft het Vaticaan toegezegd dit topstuk in bruikleen te geven aan het Centraal Museum Utrecht. Het is voor het eerst dat het monumentale altaarstuk van ruim 3 bij 2 meter in Nederland te zien is. Het werk is vanaf 16 december gedurende slechts vier weken te bewonderen. Van Caravaggio is naast zijn Graflegging ook zijn Mediterende Hieronymus uit het Monesterio de la Virgen de Montserrat te zien. Ook dit schilderij was nog niet eerder in Nederland.

Utrechtse caravaggisten

Dat de schilderijen van de Utrechters zo herkenbaar Hollands zijn, heeft te maken met het nog verder doorgevoerde realisme van Caravaggio. Baburen en Ter Brugghen schilderden ook lelijkheid: knollen van neuzen, rotte tanden, vieze nagels. Aan Ter Brugghen komt zelfs de twijfelachtige eer toe de meest lelijke, maar ook de meest realistische baby te hebben geschilderd in de zeventiende-eeuwse schilderkunst.

Gerard van Honthorst deed het zeer goed in Rome. Honthorsts inventie om zijn scenes via een verborgen, indirecte lichtbron te verlichten werden zelfs zo beroemd dat hij de bijnaam ‘Gherardo delle Notti’ kreeg, Gerard van de Nachten. Hij kreeg – net als Dirck van Baburen – belangrijke opdrachten voor altaarstukken en van beide kunstenaars werden schilderijen aangekocht door belangrijke verzamelaars, zoals Kardinaal Giustiniani, een beschermheer van Caravaggio. Hun werk hing in de zalen van diens palazzo, naast dat van de Italianen, Vlamingen, Fransen en Spanjaarden.

De tentoonstelling volgt de drie Utrechters op hun Rome-avontuur, maakt inzichtelijk wat het met hen deed, en toont hun mooiste werk.

Nieuwe inzichten

De tentoonstelling werpt een nieuw licht op het Internationaal caravaggisme. Geldt Caravaggio wel als de belangrijkste inspiratiebron voor de Utrechters Baburen, Honthorst en Ter Brugghen?

Catalogus

Bij Utrecht, Caravaggio en Europa verschijnt een gelijknamige catalogus met essays van Dr. Ashok Roy, Dr. Bernd Ebert, Prof. Dr. Helen Langdon, Dr. Liesbeth M. Helmus, Dr. Marten Jan Bok en Prof. Dr. Volker Manuth.

Afbeeldingen: 1) De liederlijke student | Gerard van Honthorst (1625), Alta Pinakothek, München, 2) Jongen met mondharp | Dirck van Baburen (1621), 3) De graflegging van Christus | Caravaggio (1602-1603), Pinacoteca Vaticana, Musei Vaticani, 4) De graflegging van Christus | Dirck van Baburen (1617-1621), 5) De mediterende Hieronymus | Caravaggio (1605-1606), Monasterio de la Virgen de Montserrat, Museu de Montserrat, 6) De roeping van Mattheüs | Hendrick ten Brugghen (1621), 7) De Koppelaarster | Gerard van Honthorst (1625) 

https://www.centraalmuseum.nl/nl/tentoonstellingen/utrecht-caravaggio-en...

Datum:
16 december 2018 / 24 maart 2019

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0