Wojciech Weiss, de trots van Polen in het Gemeentemuseum

Wojciech Weiss (1875-1950) is misschien wel de belangrijkste Poolse kunstenaar uit het begin van de twintigste eeuw. Net als zijn tijdgenoten Mondriaan en Kandinsky zocht hij naar nieuwe manieren om spiritualiteit met kunst te verbinden.

Muziek en fotografie waren voor hem onmisbare kunstvormen die hem daarbij hielpen. In Oost-Europa is Weiss een historisch icoon, in West-Europa ontsnapte hij aan de aandacht. Het Gemeentemuseum brengt daar met de eerste overzichtstentoonstelling van zijn werk buiten Polen verandering in. Een mooie kans om deze grootmeester te ontdekken.

Wiener Secession

Wojciech Weiss leefde in een stormachtig tijdperk. Hij maakte de Eerste Wereldoorlog mee, die de indeling van Europa drastisch veranderde. Het nieuwe Polen werd in 1939 door Hitler en Stalin verdeeld. Voor de Tweede Wereldoorlog reisden Europese kunstenaars zonder problemen over de hele wereld. Ze onderhielden internationale netwerken en stelden zich op de hoogte van de ontwikkelingen in Parijs, München en Wenen.

Wojciech Weiss was onder andere lid van de Wiener Secession waar hij samen met Gustav Klimt en Jan Toorop exposeerde. Het IJzeren Gordijn maakt abrupt een einden aan de kruisbestuivingen tussen Oost- en West-Europa. Dit zorgde ervoor dat het verhaal van de kunstgeschiedenis rond 1900 eenzijdig is verteld.

Door een halve eeuw afgescheiden van elkaar te hebben geleefd, is er een cultureel gat ontstaan waardoor we – ondanks het einde van de Koude Oorlog en de economische uitwisseling nadien – nu pas toekomen aan het herstellen van de eenzijdige beeldvorming.

Japanse kunst

Wat maakte Weiss voor werk? Veel droomachtige bloemenvelden, sensuele naakten en spoorbaanlandschappen in pasteltinten. Weiss was een leerling van de befaamde Poolse historieschilder Matejko (1838 – 1893). Maar Weiss ontwikkelde zich verder, zijn werk kenmerkte zich, naast symbolische aspecten, door elementen uit de art nouveau en Japanse kunst.

Hij was een schilder die zijn hele leven lang hongerig zocht naar nieuwe middelen om uitdrukking te geven aan zijn bewondering voor de schoonheid van de natuur. Met moderne composities en een bijna spirituele kijk op de natuur stond Wojciech Weiss dichtbij de Japanse meesters.

Ook in de serie van spoorbaanlandschappen die hij tussen 1897 en 1902 maakte, komt dit tot uiting. Het ritme van de lijnen van de rails en het ontbreken van een duidelijke voorgrond maken dat deze werken veel weg hebben van de open compositie van Japanse houtsneden.

Fotografie

In zijn zoektocht naar een zintuiglijk verband tussen schilderen en muziek, koesterde Weiss een bijzondere liefde voor Chopin. Tot Weiss’ meest bijzondere schilderijen behoort een portret van deze Poolse componist. Helaas is dit schilderij verloren gegaan. Het is alleen nog bekend van een reeks voorstudies en door een tekening die gepubliceerd werd in de tijdschriften Życie en Młodość, die gelezen werden door jonge Polen. Het is op de tentoonstelling te zien.

Onderzoek naar de kunstzinnige mogelijkheden van fotografie was in Polen voor 1900 nog heel ongebruikelijk. Weiss interesseerde zich voor het nieuwe medium en gebruikte het als een instrument voor creatieve experimenten in zijn schilderkunst. De foto’s van Weiss, die in de vorm van glasplaten en contactafdrukken bewaard zijn gebleven, geven een kijkje achter de schermen uit zijn atelierpraktijk.

Weiss speelde een belangrijke rol binnen de artistieke vernieuwingsbeweging Młoda Polska (Jong Polen). Deze groep componisten, schrijvers en kunstenaars zette zich af tegen de traditionele ideeën van de vroege romantiek. 

Meer dan honderd werken

Op de tentoonstelling zijn meer dan honderd werken bij elkaar gebracht uit de musea van Warschau, Krakau en Poznan en daarnaast komt er werkmuit particuliere collecties. Bij de tentoonstelling is een rijk geïllustreerde catalogus verschenen, de eerste publicatie over de kunstenaar in het Nederlands. Het is geschreven door Ruth Kaloena Krul en Zofia Weiss.

Datum:
19 maart 2016 / 12 juni 2016
Type activiteit:

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0