Aanval Royal Air Force op V2 lanceerplaats in Den Haag legt Bezuidenhout in puin

De V2 die vanuit Nederland Londen en andere Engelse steden onder vuur nam, zaaide daar dood en verderf.  De Royal Air Force kreeg de opdracht van de Engelse regering erop te reageren. De V2 was een enorme tegenstander omdat de raket tijdens de vlucht niet te onderscheppen was. Bovendien was de lanceerplaats verplaatsbaar, vanuit elke locatie kon de raket de lucht ingestuurd worden. Dit maakte het opsporen ervan moeilijker.  

Op luchtdoelfoto’s was een flink aantal V2's in het Haagse Bos gesignaleerd. De schattingen varieerden van 11 tot 20, zelfs 30. Zo kwam het Haagse Bos op de doelenlijst van 1 maart 1945. Op 2 maart 1945 was het zover. Het doel zou worden aangevallen door middelzware bommenwerpers vanuit een hoogte van 3 à 4 kilometer.

Twee eskaders, vier aanvalsgolven

In Brussel werd het bevel gegeven aan de eenheid ‘2 Group’ de aanval uit te voeren. De aanval zou worden uitgevoerd door vijf squadrons. Deze vijf squadrons vormden twee eskaders, 137 Wing, dat bestond uit 226 en 342 Squadron en was gestationeerd op de Noord-Franse vliegbasis Vitry-en-Artois. Het andere eskader was 139 Wing, dat lag op de Belgische vliegbasis Melsbroek, bij Brussel, en bestond uit 98, 180 en 320 Squadron.

De bommenwerpers waren verdeeld in vier aanvalsgolven, die vlak na elkaar boven het Haagse Bos zouden moeten arriveren. Daarin waren twee richtpunten gemaakt op de Leidsche Straatweg, één ter linkerzijde van de Laan van Nieuw Oost-Indië, aan de Haagse kant. Dit linkse richtpunt was het doel voor het overgrote deel van 139 Wing, het zou om 09.00 uur moeten worden aangevallen. Het andere richtpunt lag ter rechterzijde van de Laan van Nieuw Oost-Indië aan de Wassenaarse kant. Dit rechtse richtpunt was het doel voor de andere drie aanvalsgolven van 137 Wing en de zes overgebleven toestellen van de andere Wing. Zij zouden dit rechter richtpunt moeten aanvallen om 09.05, 09.10 en 09.15 uur.  

Wolkendek

De informatie die 2 Group van het hoofdkwartier van The RAF Second Tactical Air Force (2nd TAF)  had gekregen was echter niet volledig en onjuist. Het doel was niet goed omschreven en er werd niet exact aangegeven welke wijken bewoond waren en welke niet. Dat er in de aanvalsorder over het richten van de bommen werd gesproken van "visueel richten, te controleren door Gee-H" zorgde ook voor verwarring (Gee-H was een radarrichtmiddel, om de bommen ook in bewolkt weer te kunnen richten). De tijdsdruk die 2 Group werd opgelegd door 2nd TAF heeft hierbij waarschijnlijk een rol gespeeld.

Bovendien was met Gee-H bombarderen door een wolkendek onnauwkeuriger dan visueel bombarderen bij goed zicht. De Nederlandse vliegers Witholt, Loeff en Sjerp twijfelden of er bij de aanval op het Haagse Bos, dat 2 Group voor het eerst aanviel, wel voldaan kon worden aan de veiligheidseisen. Waarschijnlijk is het Witholt geweest die commandant Embry hiervoor waarschuwde, vooral ook omdat Witholt wist dat het Bezuidenhout niet was geëvacueerd.

Coördinaten verwisseld

Embry heeft nog een poging ondernomen om hierover zekerheid te krijgen. Laat op de vrijdagavond telefoneerde Embry hierover met het hoofdkwartier van 2nd TAF, maar daar wisten ze het ook niet. Om kort te gaan: er werd contact opgenomen met 2nd TAF, vandaar met het hoofdkwartier van Fighter Command, en vandaar met het ministerie voor Luchtvaart. Vanuit het ministerie werd er getelefoneerd met Fighter Command, dat weer 2nd TAF op de hoogte bracht, en zo kreeg 2 Group alsnog zijn informatie. De cirkel was rond, maar er was een fout in de informatieoverdracht geslopen: namelijk dat er rond het Haagse Bos niemand meer zou wonen, en dat er dus aan de veiligheidsmarges werd voldaan.

En dan was er ook nog de fout van een jonge officier op Vitry, die de coördinaten van 137 Wing verwisselde en verkeerd intekende op de doelkaart voor de bemanningen. Zo kwam dit richtpunt, dat eerst in het Haagse Bos had gelegen, midden in het Bezuidenhout te liggen. Dit was de laatste fout in een reeks van oorzaken en nevenoorzaken die heeft bijgedragen aan de ramp van 3 maart 1945.

Hulpverlening problematisch

De Duitse bezetters trokken zich niets aan van het bombardement: in de avond van 3 op 4 maart 1945 werden weer V2-raketten gelanceerd vanuit Den Haag. Een van deze raketten stortte neer bij de Schenkweg in het Bezuidenhout. Acht brandweermannen die branden als gevolg van het bombardement aan het blussen waren, verloren hierbij hun leven.

De totstandbrenging van hulpverlening na het bombardement verliep problematisch. Zo was het waterleidingnet getroffen door het bombardement. Hierdoor was de brandweer aangewezen op water uit sloten en uit de riolering. Het beschikbare materieel van de brandweer was uitgedund, doordat de bezetter materiaal had geconfisqueerd en afgevoerd naar Duitsland. Daarnaast had de brandweer een tekort aan brandweerlieden, doordat een deel van hen was afgevoerd in het kader van de Arbeitseinsatz in Duitsland. Anderen zaten ondergedoken of konden niet helpen doordat zij te ziek of verzwakt waren als gevolg van de Hongerwinter.

Slachtoffers

Vaststellen van het aantal slachtoffers en hun identiteit werden bemoeilijkt door een aantal factoren. In Bezuidenhout was sprake van overbevolking. De wijk had toen een groot aantal mensen opgevangen, die dakloos waren als gevolg van het bombardement op Rotterdam in 1940. Later kwamen daar nog mensen bij die vanwege de aanleg van de Atlantikwall in Scheveningen uit hun huizen waren gezet. Er zaten ook personen ondergedoken, waarvan vaak niet de echte identiteit bekend was.

In 1945 schatte de gemeente het aantal dodelijke slachtoffers op 510 personen. Later is dat cijfer bijgesteld naar "minimaal 550". Daarnaast waren 330 personen "min of meer ernstig gewond" geraakt, 1.839 woningen volledig door brand verwoest en 391 onherstelbaar beschadigd. Het aantal woningen dat nog te herstellen was telde 1.168 stuks. Onder de geheel verwoeste gebouwen bevonden zich het gerechtshof, het provinciehuis, de Prinsesseschouwburg, Grand Hotel Paulez op de hoek korte Voorhout (later werd er in een nieuw gebouw van de architect Breuer de Amerikaanse ambassade gehuisvest) en vijf kerken.

In totaal zijn er 517 raketten op de Britse hoofdstad terechtgekomen, 537 kwamen elders neer in Engeland. Daarbij vielen 2754 doden en 6532 zwaargewonde slachtoffers. Elke V2 die in het Verenigd Koninkrijk neerkwam eiste gemiddeld ruim twee en een half mensenleven, elke V1 gemiddeld ongeveer één leven. 

Veel van deze informatie is ontleend aan Carlo Tinschert, Boodschap aan de bevolking van Den Haag - Oorzaken, gevolgen en nasleep van het mislukte bombardement op het Bezuidenhout, 3 maart 1945, uitgave SDU, 2005, en Wikipedia. De publicatie van SDU kwam tot stand in opdracht van de Stichting 3 maart '45.   

Reageren