De Gouden Eeuw in de achteruitkijkspiegel

De Gouden Eeuw is met het Rampjaar 1672 in feite achter de rug. Van een land dat voorop loopt, komt het langdurig in de rol van volger en kortstondig in de rol van achterblijver.

Ondanks het feit dat het tot op de dag van vandaag best goed gaat met Nederland, kijken latere generaties vaak met enige jaloezie terug op de Gouden Eeuw. Bij het terugkijken zien wij dat er verschillende brillen worden opgezet, afhankelijk van de behoefte van de tijd. In de 19de eeuw wordt Nederland een nationale staat. Daarbij past nationale trots en een nationale geschiedenis met roemrijke overwinningen en echte helden: zie de Galerij De Vos.

Ook in het onderwijs staat geschiedenis omstreeks 1900 in dienst van goed Vaderlanderschap: de schoolplaten van Isings creëren een romantisch beeld van de Gouden Eeuw. Buitenlanders en Nederlanders gaan het pittoreske en de schoonheid van molens, dijken en schilders koesteren. In de 20ste eeuw komt er meer aandacht voor de zwarte bladzijden.

Welke betekenis heeft de Gouden Eeuw voor ons? Zit het in het Nederlandse DNA? Inspireert dat verleden? Was het een geslaagde proeftuin?

Podium van wereldburgers

1 jan 1656

De Dam is het hart van Amsterdam. Johannes Lingelbach presenteert het plein als het centrum van de stad, de Republiek en de wereld. Links op het schilderij staat het nieuwe stadhuis in de steigers. Rechts liggen de schepen in het Damrak, dat direct is aangesloten op het IJ. Goederen worden af en aan gebracht naar de Waag, in het midden van het plein. Toch is het decor ondergeschikt aan de personen die het plein bevolken. De compositie van deze personages verbeeldt de economische en sociale bedrijvigheid op de Dam. Groepjes kooplieden bespreken de ontwikkelingen op de Beurs, dagjesmensen van het platteland bewonderen het stadhuis en Ottomaanse kooplieden onderhandelen over een mogelijke deal. Een mediterraan zonlicht beschijnt het tafereel en transformeert de Dam in een Hollands Forum Romanum. Dit is het centrum van een nieuw wereldrijk. Loop van de Dam de Burgerzaal van het stadhuis in. Daar ligt de wereld letterlijk onder de voeten van de bezoeker.

Tags

Reageren