De stoelen van Rietveld

De stoelen van Gerrit Rietveld
In 1906 ontwierp Gerrit Thomas Rietveld zijn eerste meubelstuk. Vele honderden zouden volgen. Rietveld hield van experimenteren, maar toch bleven zijn meubels eenvoudig én modern. Alhoewel het uiterlijk voor de ontwerper belangrijker bleek dan de functionaliteit van de stoel, gezien zijn uitspraak ‘zitten is een werkwoord’, zijn de meubels (stoelen) van Rietveld nog steeds in trek.

Rietveld sloot zich aan bij De Stijl. In die tijd ontwierp hij meubels met duidelijke lijnen en gebruikte enkel de primaire kleuren.

Rood-blauwe stoel
De Rood-blauwe stoel (1917), ook wel Rietveldstoel genoemd, is een van de bekendste ontwerpen binnen de kunstbeweging De Stijl. In het modernisme werd zitten gerationaliseerd en gereduceerd tot een aantal elementaire vormen. De Rood-blauwe stoel is een revolutionair ontwerp. Ondanks de strakke vorm zit de stoel zelfs zonder kussens comfortabel. Toch waren veel mensen van mening dat de stoel niet lekker zou zitten. Daarop antwoordde Rietveld: ‘Zitten is een werkwoord.’ De stoel was in eerste instantie gemaakt van blank hout. Pas in 1923 kreeg de stoel zijn primaire kleuren, onder invloed van Rietvelds collega’s van De Stijl. De kleuren rood en blauw benadrukten de zitfunctie, de gele delen toonden het snijvlak van de coördinaten.

Rietveld wilde van de Rood-blauwe stoel een stoel maken die machinaal te produceren was. Uiteindelijk is het meubelstuk nooit in massaproductie genomen. Wegens het vermeende gebrek aan zitcomfort, hadden weinig mensen belangstelling voor de stoel. In 1971 verkochten de erfgenamen van Rietveld de rechten van de stoel aan de Italiaanse firma Cassina, die in 1972 de stoel weer in productie nam.

De Rood-blauwe stoel bestaat uit slechts vijftien beukenhouten steunen en twee triplex panelen. De onderdelen zijn aan de bovenkant en de zijkant met elkaar verbonden. De eerste versie had zijpanelen bij de armleuningen. In een latere versie zijn deze verdwenen.

In 2007 is een originele Rietveldstoel voor 264 duizend euro onder de hamer gegaan bij veilinghuis Christie's in Amsterdam. Dit was een witte uitvoering. Het is de hoogste veilingprijs ter wereld voor een werk van de Utrechtse meubelmaker. De witte stoel werd in 1923 gemaakt voor de Haagse avantgardedichteres Til Brugman.

Rietveld over zijn Rood-blauwe stoel: 'Het kwam nooit bij me op dat dit object zo belangrijk zou worden dat het zelfs de architectuur zou beïnvloeden.'

De Berlijnse Stoel
De Berlijnse stoel (1923) is ontworpen door Rietveld voor een tentoonstellingskamer op de Berlin Art Exhibition in Berlijn. Deze kamer richtte Rietveld in met kunstenaar Vilmoz Huszar, een medelid van De Stijl.

De stoel bestaat uit vier brede planken en drie smalle latten, die loodrecht op elkaar staan en zowel het frame als de steunvlakken vormen. De stoel wordt ook wel Plankenstoel genoemd.

De stoel werd voor de tentoonstelling in Berlijn neutraal grijs, wit en zwart geschilderd, om te matchen met gekleurde vlakken die Huszar op de wanden van de tentoonstellingsruimte schilderde. Rietveld schilderde de stoel in de Tweede Wereldoorlog zwart. In 1975 kreeg de stoel in het Rietveld Schröderhuis in Utrecht weer zijn originele kleuren. De stoel is ook in spiegelbeeld geproduceerd. Rietvelds timmerman G.A. van de Groenekan produceerde de stoel eerst, in 2004 is dit overgenomen door Rietveld-by-Rietveld, de erfgenamen van Gerrit Rietveld.

De Zigzagstoel
Een stoel uit een stuk ontwerpen, dat was het doel van Rietveld bij het maken van de Zigzagstoel (1932). De stoel moest zo weinig mogelijk ruimte innemen in de woonkamer.

Het duurde even voordat Rietveld klaar was met het definitieve ontwerp van de Zigzagstoel. Eerst probeerde hij een vergelijkbare stoel te maken met verschillende andere constructies. Zo maakte hij een versie met een stalen frame en een zitting van fiberglas. Een paar van die ontwerpen zijn teruggekomen in andere meubels. Zo maakte Rietveld een kinderstoel en een stoel met armleuningen waarin dezelfde vorm terugkomt. Deze beroemde uitvoering van de Zigzagstoel is speciaal voor het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht gemaakt.

De Zigzagstoel is opgebouwd uit aan elkaar gelijmde massief houten platen iepenhout. De rugleuning en de zitting zijn met elkaar verbonden door een zwaluwstaartverbinding. De poot en de zitting zijn in verstek gezaagd en verstevigd met bouten. De stoel werd in oplages van telkens twintig gemaakt door Metz & Co. Tegenwoordig wordt hij nog altijd geproduceerd, nu door Cassina.

Bij de Zigzagstoel heeft Rietveld een lange houten tafel ontworpen. De tafel heeft een onderstel van twee U-vormig uitgezaagde houten steunen. Rietveld combineerde de zigzagstoelen ook vaak met eenvoudige houten tafels in de stijl van het kratmeubilair.

Advertentie

De Aluminium armstoel
Van de Aluminium armstoel (1942) bestaan maar een paar exemplaren. Rietveld heeft zelf twee prototypen gemaakt. Gerard van de Groenekan, zijn timmerman, zou er een gemaakt hebben net als Rietvelds zoon Wim. Een stoel maakt deel uit van de collectie van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Een tweede exemplaar behoorde tot de verzameling van de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Deze stoel is echter verloren gegaan bij een brand in de TU in mei 2008. Waar de andere twee gebleven zijn is niet duidelijk.

De stoel is uit één aluminium plaat gebogen, waar Rietveld eigenlijk vezelplaat wilde gebruiken. Het verhaal gaat dat de stoel gemaakt zou zijn van een, naar Rietveld gesmokkeld, Brits vliegtuigvleugel maar dat is nooit vastgesteld. Het geeft de Aluminium armstoel, een ontwerp uit de Tweede Wereldoorlog, wel iets heroïsch mee.

 

Tags

Reageren