Een tijdelijk fries voor de Nikolaikirche in Berlin-Mitte

Een tijdelijk fries voor de Nikolaikirche in Berlin-Mitte

Afgelopen week was het Rotterdam Art Week, met Art Rotterdam in de Van Nellefabriek en voorts in bijna 50 andere kunstlocaties werk van kunstenaars. Ik was onder andere in de Van Nellefabriek en in de Borgerstraat. Voor de vierde keer deden de kunstenaars van het pand Borgerstraat mee met Open Ateliers Borgerstraat.  

Maarten Janssen, die zowel hier als in Berlijn werkt, en die we eerder interviewden over zijn werk (zie de zijkant) vertelde er over zijn komende Berlijnse project: ’Een tijdelijk fries voor de Nikolaikirche in Berlin-Mitte’.

Thieme fries

Janssen: “In 1987 bestond Berlijn 750 jaar. Bij die gelegenheid ontwierp Gerhard Thieme voor het Nikolaiviertel een elfdelig betonnen fries getiteld ‘Die Entwicklung Berlins’. Dit fries illustreert in circa vijftig episodes de geschiedenis van de stad, van 1237 tot en met 1987.

Na 1989 is er veel DDR-kunst weggehaald, verplaatst of aan z'n lot overgelaten. Dit laatste geldt ook voor het Thieme-fries. In de historiserende plattenbau waarvan het fries deel uitmaakt vallen de betonnen platen sowieso niet erg op, maar door vuil, het groeien en niet-snoeien van de bomen ervoor en een grotendeels kapotte verlichting wordt dit nog versterkt. 'Niemand' kent dit fries. Dat is anders in het geval van het fries 150 meter verderop. 

Burgers en vorsten

Om het Rote Rathaus aan de Alexanderplatz -opgeleverd in 1870- loopt een terracotta fries. Deze "Steinerne Chronik" kent 'iedereen' al weet ook nu 'niemand' wie het maakte (Calandrelli, Brodwolf, Geyer, Schweinitz) noch wat het voorstelt (eveneens de Berlijnse stadsgeschiedenis, hier vanaf de 12e eeuw tot en met de Reichsgründung van 1871).

Beide friezen maken reclame voor hun zaak. Maarten Janssen: “Het terracotta fries toont: ‘De essentiële momenten uit de Pruisisch-Duitse geschiedenis, met speciale aandacht voor de ontwikkeling en het belang van het burgerdom.’ Het laat zien hoe door de gezamenlijke inspanningen van burgers en vorsten, van stad én staat, Berlijn tot de trotse hoofdstad van het Duitse Rijk kon uitgroeien.”

Strijd van de volksmassa’s

“Het betonnen fries is nóg meer dan het terracotta fries een heilsgeschiedenis; eeuwen van ellende -ziekte, brand, uitbuiting en onderdrukking- met hier en daar kiemen van hoop, worden met de overwinning van Rusland op de Nazi-Duitsland afgesloten. Gerhard Thieme wil: ".. de herinnering levend houden aan de eeuwenlange strijd van de volksmassa's tegen uitbuiting en rechteloosheid tijdens welke zij uiteindelijk van object tot subject van de geschiedenis geworden zijn."

Janssen: "Wat in het terracotta fries niet, neutraal of positief verbeeld wordt, krijgt in het betonnen fries een nieuwe interpretatie. Zodoende zijn de beide friezen zelf een illustratie van 'er is geen geschiedenis, er zijn historici' en natuurlijk eveneens van 'geschiedenis wordt geschreven door overwinnaars'."

Twee waarderingen van de geschiedenis 

Janssen: “De ontdekking van twee friezen die dezelfde eeuwen verschillend waarderen roept de vraag op hoe het heden met geschiedenis omgaat en dan met name het Berlijnse heden met haar jongste geschiedenis, met het wegvallen van de grens tussen BRD en DDR en met de toenemende druk op de stad sinds Berlijn de hoofdstad van het Wiedervereinte Duitsland geworden is.

In 2018 legde ik het de programmacommissie van het Stadtmuseum Berlin deze vraag voor en begin 2019 schreef ik samen met dit museum een plan voor een tentoonstelling in een van hun locaties - de Nikolaikirche* / herfst 2020. Inmiddels stelde het Hauptstadt Kulturfonds budget beschikbaar voor de uitvoer van dit plan.”  

Nieuw tijdelijk fries

Hangend tussen de zuilen van de kerk vormen tien schilderijen een nieuw tijdelijk fries dat onderwerpen aansnijdt uit de periode die volgt op de laatste plaat van het betonnen fries, dwz onderwerpen uit de periode 1987 - 2020.

“In hoeverre het fries kleine of grote geschiedenis en incidenten of tendensen zal illustreren, is aan de deelnemers. Dat zijn..

Norbert Bisky, Patricia Bucher, Sol Calero, Friederike Feldmann, Nadira Husain, Thomas Kilpper, Thomas Ravens, Petra Trenkel, Helen Verhoeven, Suse Weber.”

* De Nikolaikirche is de oudste kerk van Berlijn, staat in de omgeving van de twee friezen en wordt er ook op afgebeeld als vergaderzaal van de gemeenteraad na de eerste bepaald niet algemene verkiezingen (1807).

Afbeeldingen

1 en 2) Christiani sierung, 3 en 4) Reichs gründung, 5) 1918-1906, 6) Berlin 750, 7) Unwillen-Stadtgründung, 8) Stürz Rolands, Stadtbrand  

 

 

 

Reageren