Groene historie Kasteel Rosendael, Rozendaal

In het park van het 700 jarige Kasteel Rosendael in het dorp Rozendaal bij Arnhem, mooi gelegen op de rand van de stuwwal van de Zuid-Veluwe, zijn vele bezienswaardigheden te vinden: een kasteel dat bezichtigd kan worden, een schelpengalerij met watertrap tegenover het kasteel, de beroemde bedriegertjes (ie illustratie), een theekoepel, een kettingbrug en een rozentuin.

Kasteel Rosendael is waarschijnlijk aan het begin van de veertiende eeuw gebouwd (1314?) door graaf Reinald I van Gelre. In de vijftiende eeuw kende Rosendael al een menagerie met papegaaien en een leeuw. Rond 1722 ontstond het tegenwoordige huis. De ligging van kasteel en park in een beekdal op de stuwwalrand is uniek. Er zijn van nature grote hoogteverschillen en er stroomt een beek met een waterval. Bij de aanleg van het park is hier op bijzondere wijze gebruik van gemaakt, onder meer in de vorm van vijverpartijen met cascaden, waterlopen en door de natuurlijke zwaartekracht aangedreven fonteinen.
De eerste tuinen van Rosendael werden in de tweede helft van de zeventiende eeuw door Jan van Arnhem aangelegd in rechtlijnige structuren, waarbij het huis omgracht was. Reeds in die tijd was de tuin opengesteld voor belangstellenden, en vele beschrijvingen geven een indruk van de grootsheid van de toenmalige aanleg.

Door Lubbert Adolf Torck werd deze aanleg vanaf 1721 met vele tuinsieraden verfraaid. Uit deze tijd dateren de, nog altijd aanwezige, typerende elementen zoals de unieke schelpengalerij met watertrap, ontworpen in ongeveer 1725 door Daniel Marot, de bedriegertjes met een met schelpen ingelegde achterwand en een fraaie theekoepel, eveneens in 1725 door Daniel Marot ontworpen. Ook een, niet meer bestaand, doolhof - afgebeeld in het boek 'La theorie et la pratique du jardinage' (1709) van A.J. Dezallier d'Argenville - en de watervallen met de stroomgoden Rijn en IJssel, ook wel Mercurius en Neptunus genoemd, werden in deze tijd aangelegd.

Omstreeks 1781 werd het park voor een deel in landschapsstijl veranderd, waarbij de architect P.W. Schonck werd ingeschakeld. Op de kaart van landmeter De Man uit 1810 zijn enkele slingerpaden binnen de oude structuren te zien, maar van een echte omvorming in landschapsstijl is dan nog geen sprake.
De huidige aanleg in landschapsstijl kwam omstreeks 1837 tot stand naar een ontwerp van J.D. Zocher jr., waarbij de achttiende-eeuwse kunstwerken bewaard zijn gebleven. Zochers ontwerp is niet exact uitgevoerd, verschillende oude lanen werden toch gehandhaafd en niet in de door Zocher voorgestelde golvende lanen veranderd.

De tuinarchitect P.H. Wattez maakte een ontwerp voor de ruimte vóór de oranjerie, maar dit werd zeker niet uitgevoerd, gezien de activiteiten die later op deze plek plaatsvonden. Aan het begin van de twintigste eeuw werd namelijk aan de voorzijde van de open ruimte vóór de oranjerie, die omstreeks 1837 gebouwd was naar ontwerp van J.D. Zocher jr., en op de glooiende grasvlakte aan de voorzijde van het huis, een rozentuin aangelegd.

Van Wattez werd wel een ontwerp voor een 'Engelse tuin' in de omgeving van de bedriegertjes uitgevoerd.
De laatste bewoner van het kasteel, W.F.T. baron van Pallandt, legateerde het kasteel en het park in 1977 aan de Stichting Het Geldersch Landschap. Het park werd in 1985 hersteld, waarna ook de oranjerie herbouwd is. Deze is 's zomers in gebruik als theeschenkerij. De rozentuin is opnieuw aangelegd op de plaats van de oude, met ten dele oude rozenrassen uit het begin van deze eeuw. Mevrouw M. E. Canneman-Philipse adviseerde daarbij in de keuze van de rozen.

Sinds 1990 is het gerestaureerde kasteel voor het publiek opengesteld en in bewoonde trant ingericht.

Aanvulling

Ter gelegenheid van de serie Gelders Arcadie. En nu een foto (2) van de mooie rozentuin. Toen deze werd aangelegd eind jaren tachtig zat ik zelf in het bestuur van de stichting Geldersche Kasteelen en was ik zeer streng in de leer wat betreft reconstrueren. Ik vond dat je niet een rozentuin kon reconstrueren die, weliswaar op dezelfde plaats, daar aan het begin van de twintigste eeuw, alleen maar tijdelijk als rozententoonstelling was aangelegd. Als je deze tuin nu ziet, en kijk naar het plaatje, dan zeg je toch gauw, dat ik daar nu eens niet gelijk in had, gezien het resultaat. De tijdelijke tentoonstelling werd een prachtige rozentuin waar velen elk jaar weer van genieten. Ik geef het toe.

Meer informatie en downloaden van de fietsroute Gelders Arcadië: