Jugendstil en Art Nouveau in Den Haag

In Nederland kent de Art Nouveau uiteenlopende verschijningsvormen. De geometrisch georiënteerde constructief-rationele stroming vindt men onder andere in Amsterdam (Berlage), terwijl het sierlijk en artistiek pragmatisme meer in Den Haag voorkomt.

In Den Haag vindt men echter ook enkele voorbeelden van de ’Sezession’ en zijn er talrijke voorbeelden van overgangsarchitectuur: gebouwen in een mix van eclecticisme en neo-stijlen met bijzondere Art Nouveau toevoegingen. In het Valkenboskwartier, Duinoord en het Geuzen- en Statenkwartier, maar ook in Bezuidenhout vindt u daar veel voorbeelden van.

Kenmerken zijn vooral:

-  Asymmetrische ornamenten;

-  Het werken met vloeiende lijnen;

-  De contrastwerking tussen licht en donker;

-  Veel motieven uit de planten- en dierenwereld;

-  Hoektorens, topgevels, dakkapellen, balkons en loggia’s (inpandige balkons);

-  Grote kozijnen, vaak omgeven door natuursteen;

-  Tegeltableaus, smeed- en houtsnijwerk in Jugendstil-ornamenten;

-  Gevels in ‘verblendsteen’

Vooral in Duinoord en het Statenkwartier (tussen het centrum en Scheveningen) vindt men veel gebouwen met ‘Art Nouveau’ kenmerken. Aan de Laan van Meerdervoort, de Suezkade en in de omgeving van de Statenlaan staan enkele schitterende monumentale voorbeelden. Beroemd is de brievenbus van Smidswater 26, het voormalige woonhuis van Lorrie, zelf architect/bouwmeester.

Hoewel er enkele bijzondere Haagse Art Nouveau gebouwen zijn verdwenen, is er gelukkig heel veel bewaard gebleven in Den Haag. Soms heel uitbundig en soms heel sober, zoals langs de Schenkkade.

Rafaël

De Jugendstil/ Art Nouveau stroming ontstond toen de periode van het Eclecticisme afliep en de neo-stijlen opkwamen (circa 1893). Het was een reactie op het impressionisme. In feite is de Engelse stroming van de Prerafaeliëten de voorloper van de Art Nouveau. ‘The Pre-Raphaelite Brotherhood’ is ontstaan in Londen in 1848, toen zeven kunstenaars zich keerden tegen het werk van de middeleeuwse schilder Rafaël en alleen die na hem kwamen.

Rafaël was een schilder die leefde van 1483 tot 1520. De Prerafaëlieten wilden terug naar de kunststromingen die voor hun tijd hadden bestaan, dat wil zeggen de kunst van voor 1500. Eigenlijk was dit een stroming die zich afzette tegen de moderne tijd. Zij wilden terug naar een tijd waarin de kunstenaar en handwerksman nog een en dezelfde persoon waren.

In de jaren na 1860 kwam het ’Japanisme’ op  in Europa. Kunst uit Japan was zichtbaar op wereldtentoonstellingen en het werk van Europese kunstenaars die de Prerafaëlietenstroming volgden werd er steeds meer door beïnvloed. Zo ontstond langzaam een stroming die we Art Nouveau zijn gaan noemen.

Die Jugend

Art Nouveau is, anders dan soms gedacht wordt, niet helemaal hetzelfde als Jugendstil. Jugendstil komt van het Duitse blad ‘Die Jugend’ en de Franse benaming Art Nouveau komt van een gelijknamige kunstgalerie in Parijs. In Engeland spreekt men wel over de Liberty Style, de Spaanse aanduiding is Modernismo en in Oostenrijk wordt de bouwstijl ook wel ‘Sezession’ genoemd. Behalve een verschil in naam is er wel degelijk verschil in uitvoering tussen bijvoorbeeld Art Nouveau, Jugendstil en Sezession. De stijlen verschillen ook van stad tot stad.

Wenen

Het verschil tussen de Frans-Belgische Art Nouveau en de Duits-Oostenrijkse Jugendstil is bijvoorbeeld de vloeiendere, ijlere lijnen van de Art Nouveau tegenover de strengere, hoekigere Jugendstil. Ook de (Wiener) Sezession is strakker en meer geometrisch dan Art Nouveau. Prachtige Art Nouveau panden stonden in Bezuidenhout, de meeste daarvan zij verwoest tijdens het bombardement van 1945.

In Den Haag zijn nog wel enkele fraaie voorbeelden te zien van op de Weense Sezession georiënteerde panden. Dit is niet zo verwonderlijk, want een van de belangrijkste Haagse architecten van het ‘fin de siècle’ tijdperk, De Wolf, studeerde tussen 1897 en 1899 in Wenen aan de Akademie der Bildende Kunste. Andere Haagse architecten die zich bezig hielden met deze bouwstijl waren Bosboom, Mutters en Lorrie.

‘Sezession’ is in feite een nuchtere vorm van Jugendstil. ‘Sezession’ wordt in het Nederlands heel soms ‘secessie’ genoemd. Het betekent ‘afscheiding’. In dit geval ‘het zich losmaken van’ de gevestigde orde  van de kunst. Gebouwen in deze stijl zijn vooral in de binnenstad van Den Haag terug te vinden.  

 

http://historie.hdpnet.nl/anv.htm

Tags

Reageren