Keramiek van Inger Waage

Inger Waage was een Noorse keramiste. Ze was een van de meest creatieve en innovatieve ontwerpers in het Europa van de jaren vijftig en zestig. Het keramiek dat Inger Waage ontwierp, werd geproduceerd door het Noorse bedrijf Stavangerflint, dat ze daarmee wereldberoemd maakte. Door haar ontworpen en beschilderde objecten werden opgenomen in museumcollecties en particuliere verzamelingen over de hele wereld.

Een leven in Stavanger
Wie Inger Waage zegt, zegt Stavanger. Ze werd als Inger Nielsen op 5 februari 1923 in deze havenstad geboren. Haar vader was meubelmaker en had een eigen zaak. Inger ging eerst naar de Tekenschool in Stavanger en schreef zich in 1943 in bij de Statens Håndverks- og Kunstindustriskole in Oslo, waar ze de keramiekopleiding volgde. Belangstelling voor keramiekkunst was in die tijd voorbehouden aan een kleine elite. Maar in Oslo leerde Inger dat keramiek voor een breder publiek gemaakt zou moeten worden. Die gedachte nam ze mee toen ze drie jaar later terugkeerde naar Stavanger en daar aan de Løkkeveien een eigen keramiekatelier opende. Ze trouwde met Lauritz Waage.

Industriële productie van keramiek
In Stavanger was in 1949 een fabriek opgericht die aardewerk serviesgoed produceerde. Het bedrijf ging in 1952 Stavangerflint heten, naar het merk dat het inmiddels in de markt had gezet. Stavangerflint profiteerde van de groeiende koopkracht in het naoorlogse Noorwegen, waarmee ook de vraag naar huishoudelijke producten toenam. Het bedrijf speelde daarop in met de vervaardiging van diverse producten, variërend van losse gebruiksvoorwerpen tot complete serviezen.

Stavangerflint legde zich in de eerste jaren toe op het maken van wit aardewerk en steengoed, met een drukdecor. De motieven daarvoor kwamen van bekende kunstenaars. Bij het aanbrengen van een drukdecor wordt de afbeelding van een gegraveerde koperen plaat gekopieerd op speciaal papier, dat vervolgens op het keramische voorwerp wordt gelegd en met een doek wordt aangewreven. Het papier wordt met water losgeweekt. Nadat het object is gedroogd, wordt het in de oven gebakken. Door de hitte fixeert de afbeelding op het object.

Gouden greep
Inger Waage ging in 1953 bij Stavangerflint werken. Haar aanstelling was een gouden greep van directeur Trygve Brekke. Ze zou zijn bedrijf wereldberoemd maken. Waage tekende en schilderde een groot aantal decoraties. De door haar ontworpen producten verwierven in en buiten Noorwegen grote populariteit. Het keramiek uit de beginperiode werd bekend onder de verzamelnaam Kunstflint. Eerst werkte Inger alleen, later kreeg ze haar eerste assistent, Liv Egeland. Zo werd de basis gelegd voor de afdeling gebruikskunst van Stavangerflint. Mogelijk kwam directeur Brekke op het idee voor deze afdeling door wat hij in buurlanden zag. Daar werden de in series geproduceerde keramische objecten beschouwd als exclusieve kunstvoorwerpen en getoond op belangrijke tentoonstellingen.

Harmonie tussen vorm en kleur
Het vroege werk van Inger Waage betreft decoraties met enkele strepen of bladeren. Haar gekleurde schalen uit de eerste jaren hebben vaak een basiskleur in wit glazuur en decors in rood, groen en okergeel. Karakteristiek voor Kunstflint werden uiteindelijk de heldere kleuren in combinatie met zwart, groen en donkerblauw. Bijzonder was dat het motief de hele kom of schaal in beslag nam. Dat is bijvoorbeeld te zien aan het motief ‘dame met de oorringen’. In de bodem van de driekantige kom werd het gezicht met de hertenogen geplaatst. De oorringen kwamen als decoratieve elementen aan de zijkanten. De mand met appels op haar hoofd kwam op de derde zijde, eveneens aan de binnenkant. Zo ontstond een visuele dieptewerking.

Het motief van de vrouw met de oorringen werd ook op andere voorwerpen gebruikt en steeds bleven vorm en decor perfect met elkaar in harmonie. Als het voor de hoogte zo uitkwam, werd het motief verticaal uitgerekt en horizontaal als het om een breed voorwerp ging. Het vullen van de gehele binnenkant van het voorwerp was een techniek die Waage tot in de finesse beheerste.

Penseelstreken en arbeidsuren
Ze had er succes mee. In 1955 – Waage werkte twee jaar voor Stavangerflint – bestelde een Amerikaanse firma maar liefst 20.000 handbeschilderde schalen. Een geweldige opsteker en het ultieme bewijs dat Waage en Stavangerflint een nieuw publiek hadden aangeboord. De in serie geproduceerde tafelserviezen en decoratieve voorwerpen werden de ruggengraat van Stavangerflint.

Het met de hand beschilderen van de objecten was een tijdrovende bezigheid. Elk voorwerp kreeg tussen de 20 tot 60 penseelstreken en dat ook nog in verschillende kleuren. Dat kostte veel arbeidsuren en toen de lonen stegen, was het bedrijfseconomisch niet meer op te brengen om alle objecten uitsluitend handmatig te beschilderen. De directie van Stavangerflint besloot eind jaren vijftig over te stappen op een rationelere productiewijze. De vormen werden vereenvoudigd en het aantal penseelstreken werd teruggebracht.
Uiteindelijk zocht Stavangerflint zijn toevlucht tot ontwerpen die deels in zeefdruk werden uitgevoerd en deels met handmatig schilderwerk. Een van de bekendste motieven van Inger Waage – Bambus in de Flamingo serie uit 1958 – werd op deze wijze vervaardigd. Vissen, citroenen en bladeren vormen het hoofdmotief in combinatie met het gestileerde streepdecor in zwart met geel (de bamboe).

Ook voor Opaque uit 1960 – ook wel de ‘Inger serie’ genoemd – werd deze gemengde techniek toegepast. Het streepdecor in zwart werd aangebracht in zeefdruk en de rest van het motief werd met de hand in verschillende blauwtinten geschilderd. Behalve voor de streepdecors kwamen de zeefdrukken ook voor complete kleurmotieven in gebruik.

Souvenirs en reclame
Grote bekendheid verwierf Inger Waage ook met haar decors voor souvenirs. Meestal waren dit drie- of vierzijdige schalen waarop ze de bezienswaardigheden van een stad afbeeldde. Ook werden souvenirs in de vorm van kopjes, bekers en asbakken gemaakt. Stavangerflint produceerde eveneens een groot aantal reclameartikelen voor bedrijven, waarvoor onder andere Inger Waage de motieven tekende.

Flowerpower
In 1968 fuseerde Stavangerflint met concurrent Figgjo Fajanse. De vestiging in Stavanger ging als onderdeel van de nieuwe onderneming door. Waage nam enkele jaren later – in 1971 – het ontwerpen van het handbeschilderde Kunstflint weer op. De vervaardiging ervan was in de jaren zestig met de opkomst van de rationelere productietechniek stil komen te liggen. Haar stijl was nu duidelijk beïnvloed door de flowerpower met zijn fleurige, kleurrijke patronen. Ze maakte grote bloemen en bladeren in donkerblauw, helderpaars, groen en aardetinten. Deze motieven vinden we terug op kleinere gebruiksvoorwerpen, zoals theepotten, theekopjes en asbakken – die ontbraken toen nog zelden in huiskamers – en op siervoorwerpen als schalen en vazen. Het door haar ontworpen keramiek werd geproduceerd in beide fabrieken.

In 1979 werd de vestiging in Stavanger gesloten. De volledige productie werd geconcentreerd in Sandnes, waar de Figgjo fabriek stond. Figgjo bestaat nog steeds en is nu een toonaangevend bedrijf in de Noorse keramiekindustrie. Toen de fabriek in Stavanger de poorten sloot, beëindigde Inger Waage haar werkzaamheden voor de onderneming. Ze overleed op 16 december 1995 in Stavanger.

Beeldbepalend ontwerpster
Haar handbeschilderde Kunstflint objecten uit de jaren zeventig zijn nu zeldzaam. Haar stukken uit de jaren vijftig en zestig daarentegen duiken de laatste vijftien jaar steeds vaker op veilingen op en maken steeds hogere prijzen. Antiquairs en kunstverzamelaars rekenen Inger Waage tot de meest vooraanstaande ontwerpers in het Europa van de jaren vijftig en zestig. Het keramiek uit Scandinavië, waaronder dat van Inger Waage, inspireerde toenmalige Britse ontwerpers. Een aantal serviezen en individuele objecten van Inger Waage zijn opgenomen in museumcollecties. Zo bevindt een exemplaar van het Bambus servies zich in de collectie van het Nasjonalmuseet for kunst, arkitektur og design in Oslo. Ook in particuliere verzamelingen in onder meer de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Japan, Denemarken en Noorwegen bevindt zich werk van Inger Waage. Met haar grote productie en haar enorme dosis creativiteit heeft zij in de jaren vijftig en zestig een groot stempel gedrukt op de ontwikkeling van de keramiekkunst, niet alleen in Noorwegen, maar in heel Europa en de Verenigde Staten.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op www.bryggen.nl.

Reageren