#kerkverhalen: ANDERE WERELD?

Corona is aanleiding voor mooie toekomstplannen. Maar hoe groot is de slaagkans? Laten cultuur en samenleving zich op voorstel veranderen?

Resultaten in het verleden behaald, geven ook in dit geval geen garantie voor de toekomst. Er zijn in de recente geschiedenis wel dramatische momenten geweest waarop gedroomd werd van een betere samenleving. Dat gebeurde na de Tweede Wereldoorlog, bij de studentenrevolte van 1968, toen de muur viel in 1989, en bij de bankencrisis van 2008. Er veranderde steeds wel iets, soms zelfs structureel, maar werd de droom werkelijkheid? Nee dus. Dat stemt bescheiden.

Hoe koppel je idealisme aan een wereld die steeds problematischer is, onder andere vanwege een giga-schaalvergroting? In de binnen- en buitenlandse politiek maken nationalistische krachten zich breed die de buitenwereld afschilderen als bron van ellende. ‘Wereldverbeteraar’ en ‘Gutmensch’ zijn scheldtermen geworden. Hoe ontkom je dan aan cynische apathie?

Kan mijn vak, de culturele antropologie, enig soelaas bieden? Door levenslang door de antropologische bril te kijken, ben ik eerlijk gezegd een stuk realistischer geworden. De taaie traagheid van een cultuur en de behoudende trekjes van mensengedrag zijn mij opgevallen. Cultuur zit net niet in het DNA, maar we grappen wel dat iets ‘in de genen’ zit. En toch zit er dynamiek in culturen.

Dan is de vraag onder welke omstandigheden die dynamiek op gang komt. Ik sprokkel een handvol factoren en actoren bij elkaar uit mijn antropologische repertoire.

1. Allereerst is er het mensbeeld van de speler met betekenisgeving. In crisis, tussenfase en marge bloeit die op. De betekenisgever kan zowel aangenaam verrassen als afgrijselijk de fout in gaan, vooral omdat foute macht vaak het pleit wint. Desondanks kunnen mensen elkaar herkennen als spelers, ook al spelen ze uiteenlopende of zelfs strijdige zingevingspelen. Zie mijn boekje ‘Speltherapie voor verward Nederland’.

2. ln mijn veldwerk naar jongensinitiatie in een kleine Kongolese stam leerde ik dat een cultuur op rituele wijze verandering kan bevorderen. Dat lukt als er een koppeling is tussen goede fasering, een krachtige metafoor en brede maatschappelijke deelname. Vergelijk: vanwege Corona doet de regering aan fasering en hanteert ‘dashboard’ als krachtig beeld.

3. In de geschiedenis van de mensheid hebben vier revoluties – de agrarische, de Franse, de industriële, en de digitale – voor structurele veranderingen gezorgd. Voor een andere wereld is het dus nodig dat op een revolutionaire manier iets structureel verandert. Soms helpt de wal het schip een beetje. Er circuleren al radicale scenario’s voor een duurzame aarde en voor een gelijkere verdeling van welvaart tussen arbeid en vermogen.

4. Visionaire personen die een goed verhaal vertellen, kunnen hele samenlevingen omturnen. Zo werkte dat in de beginfase van bijna alle wereldgodsdiensten: Boeddha, Mozes, Jezus, Mohammed. In onze recente geschiedenis hebben leiders als Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela laten zien hoe dat werkt.

5. Tenslotte is er het waardenverhaal. Als algemene principes laten waarden zich vertalen in normen als concrete gedragsregels. Waarden en normen vormen het bewegingsapparaat van de samenleving. Waarde: we zorgen voor elkaar. Norm: we houden anderhalve meter afstand. Zie een van mijn andere sites: www.deltaplanwaardeneerst.nl.

Als je deze handvol insteken combineert, zou je iets dichter bij een betere wereld kunnen komen. Dat kan dus als (1) spelende betekenisgevers zich bewust zijn van hoe macht werkt, (2) ze mensen mee krijgen via aansprekende rituelen met een overtuigende symboliek, (3) ze de noodzaak van een revolutionaire verandering inzien, (4) ze mensen met een aansprekende visie een podium bieden zodat die hun verhaal kunnen vertellen, en (5) ze welbewust omgaan met waarden en normen.

Er is vast nog een andere handvol. In elk geval mag de linker hand weten wat de rechter doet.

https://www.andredroogers.nl/andere-wereld/  

Reageren