#kerkverhalen: Inauguratie
Het ritueel rond de beëdiging van de nieuwe president van de VS liet zien hoe macht en religie een verbond aan kunnen gaan, ook als ze eigenlijk haaks op elkaar staan.
Mij frappeerde het contrast tussen de standpunten die de nieuwe president in zijn toespraak verkondigde en de teneur van de bijbelteksten en gebeden die zes geestelijken uit de joods-christelijke traditie voorlazen. Hoe is bijvoorbeeld het zalig spreken van armen en nederigen te rijmen met Trumps voorgenomen beleid?
Of zo'n zinnetje als 'laat je goedheid zichtbaar zijn voor allen'. Of de psalmtekst dat op Gods heilige berg alleen mag verkeren wie recht doet en de waarheid spreekt. De kardinaal keek bij het noemen van de door God verordende integriteit en rechtvaardigheid omhoog - alsof hij bevestiging van hogerhand hard nodig had.
Daarna begon het te regenen, wat door een andere geestelijke uitgelegd werd als zegen. God betuigde zijn instemming met zichzelf. Applaus. Vraag: Hoe kunnen politiek en religie bij zo'n ritueel samen optrekken, terwijl ze eigenlijk slaande ruzie hebben? Ik probeer drie antwoorden uit.
Het eerste antwoord is natuurlijk dat ik zwaar bevooroordeeld ben en dat de geestelijken die daar het woord voerden het probleem helemaal niet zagen. Ik moet dus gewoon onder ogen zien dat hun interpretatie van de geciteerde teksten - èn van Trumps beleidsvoornemens - afwijkt van de mijne.
Het tweede antwoord ontleen ik aan de godsdienstsociologie. Aan de hand van de Amerikaanse situatie is daarin de term civil religion, 'burgerlijke religie', bedacht. De identiteit van een land als de VS wordt bij zo'n inauguratie op religieuze wijze gevierd, voorbij en boven de concrete religies, maar met nationale heilige geschriften, rituelen, symbolen, waarden en plaatsen. Vergelijk ons God-Nederland-Oranje.
Bij zo'n inauguratie zijn de dienstdoende geestelijken dus even ondergeschikt aan de civil religion, met voorbijgaan van hun onderlinge verschillen. Hun God legitimeert een samenleving die zichzelf ziet als uitverkoren - voorop de president elect.
Er is nog een derde en tamelijk cynisch antwoord. Er werd zonder blikken of blozen een dubbel spel gespeeld, impliciet, maar duidelijk voor alle spelers. Natuurlijk wisten die geestelijken dat Trumps politiek nauwelijks spoort met de kernwaarden van de joodschristelijke traditie. Precies daarom hadden ze de meest brisante teksten uitgezocht die ze konden vinden. Ze gebruikten het geboden platform om die boodschap over te brengen, met een stalen gezicht.
Misschien was ik dus niet helemaal bevooroordeeld en gebruikten die zes geestelijken de civil religion om een kritisch spel te spelen. Alle vrome praat wekte de schijn dat ze bezig waren foute macht te legitimeren, maar voor de hoopvolle verstaander ondermijnden ze die juist.
Bernadette van Hellenberg Hubar – – Permalink