#Kerkverhalen | Kapellen in Breda

Dit artikel is een beginnetje.

Ze worden vaak over het hoofd gezien, de kapellen en wegkapellen. In al hun eenvoud en vaak ook wat aandoenlijk prullerige aankleding heten ze weinig toe te voegen aan de geschiedenis over Kunst met een grote K. Toch zal iedereen beamen dat ze - vergelijkbaar met wegkruisen - in grote mate bijdragen aan de sfeer van een plek. Reden temeer om ze bij #KunstinBreda als een volwaardig onderdeel te behandelen: niet alleen vanwege de historische geografie - het gaat vaak om oeroude plekken - of de volksdevotie, maar ook vanwege de kunst. Kunst met een kleine k, zul je denken, maar dat is niet altijd het geval. En al is dat wel zo, dan nog komen er interessante dingen tevoorschijn.

Voor mij weer een reden om een oproep te plaatsen. Ik ben erg benieuwd naar de iconografie van Maria die de sluier over het hoofd van haar kind wegtrekt (kapel aan de Posthoorn) en naar de datering van het Mariabeeld in de kapel van Gageldonk (voor een vergroting van de collage volg je deze link). Er moeten toch meer voorbeelden zijn van het gesluierde Christuskind. En zou het andere beeld nog afkomstig kunnen zijn van de middeleeuwse Martinuskerk, van vóór de brand van 1873, dus vóór de restauratie/herbouw door Pierre J.H. Cuypers en J.J. Langelaar?

Graag nodig ik je uit om te reageren via het commentaarveld hieronder of een mail te sturen naar vanhellenberghubar@gmail.

;-) B.

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Informatie

Het begrip beginnetje als aanduiding van een onderwerp dat verder uitgewerkt moet worden, is ontleend aan Wikipedia.

De collage is gemaakt met foto’s van het Mariabeeld van de kapel aan de Posthoorn in Teteringen (foto Wim Blankers) en de kapel van de heilige Maagd en Dymphna in Gageldonk (Reliwiki, J.v.N. - Job van Nes - 2012).

Wat betreft de geolocatie voor dit item heb ik gekozen voor de kapel van Gageldonk, een van de oudste in Breda: Moerenpad 12, 4824 PA Breda. Het adres van de andere Mariakapel is 'aan de Posthoorn'.

Voor het project #KunstinBreda zie http://bit.ly/2eLzFTL
Voor een overzicht van het cluster kapellen zie https://flic.kr/s/aHskY4TALV

Verkorte link van dit item: http://bit.ly/2q0AFLk

Reageren

Reacties

Dag Bernadette, interessante vragen! Voor het beeld in Gageldonk (m.i. neogotisch, maar ja, ik heb het niet ter plekke gezien)zie ik de houding van Maria puur als algemene aanduiding van haar deemoed. Cf. het Mariabeeld tegen de gevel van het vroegere JMJ-klooster aan de De Ruyterstraat in Nijmegen. En volgens mij ook het Mariabeeld aan de voorzijde van de vroegere OLV-Onbevlekte-Ontvangeniskerk in Arnhem. Beide vb. overigens een Immaculata. Reuze interessant is de iconografie van het beeld in Teteringen. Ik ken geen vergelijkbare voorbeelden, ook niet na raadpleging van Jo Claes, "De vele gedaantes van Maria" (2011) dat een handige verzameling van Maria-afbeeldingen biedt. Hoe dan ook, het wikkelen van het Christuskind in een sluier kan niet anders zijn dan een verwijzing naar de lijkwade. Zoals ook in kerstafbeeldingen waar het Kind op een doek in de kribbe ligt: deze doek wijst vooruit naar de kruisdood en dus de lijkwade. Het corporale dat bij de offerande wordt gebruikt is eveneens zo'n verwijzing. Verder: als ik het goed zie op de foto dan is Maria blootshoofds, dus gaat het niet om een willekeurige doek maar daadwerkelijk om haar sluier die zij gebruikt om vooruit te wijzen naar het kruisoffer, de ultieme betekenis van Christus binnen de Heilsgeschiedenis. Vergelijkbaar overigens wordt de lendendoek van de gekruisigde Christus ook wel als de sluier van Maria geïnterpreteerd, eveneens door haar 'ingezet', maar dan om diens naaktheid te verhullen (al dan niet theologisch te interpreteren). Ben benieuwd naar verdere interpretaties! Veel groeten, Joost van Hest
Hallo Joost, veel dank voor deze waardevolle terugkoppeling. Ik zag dat Wies van Leeuwen, Sander van Daal en jij ook via Twitter hebben gereageerd. Heel fijn. Het klinkt misschien wat groots, maar zo helpen we de wetenschap vooruit! Daar ben ik van overtuigd! Ik ga jullie informatie verwerken en dan kom ik er op terug. Tot gauw!
Dag Bernadette, ik heb nog wat boeken onder het stof vandaan gehaald en vond enkele Maria-afbeeldingen die goed aansluiten bij de bedoelde thematiek. Frappant: allemaal buiten het Vlaams/Nederlandse gebied (in Jo Claes' Maria-afbeeldingen uit de Lage Landen trof ik dus niets aan). Allereerst de bekende N.D. de la Victoire (Parijs): de gesluierde (!) Maria houdt een doek om het naakte Christuskind = m.i. te zien als verwijzing naar de Lijkwade ,zie "Maria's heiligdommen in Frankrijk, Duitschland, Oostenrijk, Italië enz.", 's-Hertogenbosch s.a. (ca 1890), 44; ten tweede een schilderij van de H. Familie door Sebasiano del Piombo: de gesluierde Maria staat op het punt een (doorzichtige) doek over het naakte Christuskind uit te spreiden ,zie U. Maynard, "La Sainte Vierge", Paris 1877, 203; ten derde een schilderij van 'De naaiende Madonna' door Giov.Fran. Caroto in de Accademia in Venetië. De gesluierde Maria naait een gewaad voor het naakte Christuskind dat in de rechterhand een schaartje vasthoudt en met de linkerhand de sluier op Maria's hoofd. M.i. een verwijzing naar de lijkwade maar ook het uit 'één stuk geweven kleed' van de volwassen Christus. En bedenk, als Smartenmadonna lijdt Maria tegelijk met Christus, op weg naar de vervulling van de Heilsgeschiedenis. Zaken als de sluier, een doek in het algemeen, een corporale, een lijkwade enz. komen dan dicht bij elkaar. Zie: A. Venturi, "La Madone. Representations de La Vierge dans l'Art Italien", Paris s.a. (ca 1900), 60.