#Kerkverhalen: Overheid, maak werk van behoud kerkgebouwen

Geregeld moeten kerkgebouwen noodgedwongen hun deuren sluiten. Gemiddeld gaan er twee per week dicht. Eind 2014 voorspelde aarsbisschop Eijk dat binnen tien tot vijftien jaar slechts 20 van de 300 katholieke kerken in het bisdom Utrecht hun oorspronkelijke functie zullen behouden. Het CDA vindt daarom dat het stadsbestuur van Utrecht haast moet maken met het opstellen van een ‘kerkenvisie’. Wat zou er in zo’n visie moeten staan? 

Tot voor kort kende Utrecht een subsidieregeling van 200.000 euro per jaar voor onderhoud van kerkgebouwen. Van dit bedrag maakten 27 kerken gebruik. Helaas heeft het stadsbestuur deze regeling abrupt beëindigd.

Subsidie

Waar de ‘exploitatie’ van vaak monumentale kerkgebouwen al lastig is vanwege de hoge onderhouds- en verwarmingskosten en teruglopende inkomsten door dalen kerkbezoek, is dat door het schrappen van de kerkenregeling verergerd. De CDA-fractie vindt de onderhoudssubsidie dan ook onmisbaar.

De kerkenvisie moet ook een werkwijze bevatten waarmee de expertise van gemeentelijke afdelingen en erfgoedspecialisten van het Catherijneconvent wordt gebundeld om kerkeigenaren te ondersteunen bij onderhoud, renovatie en exploitatie van hun gebouwen, al dan niet met een herbestemde functie.

Ook kan de plaatselijke overheid bemiddelen bij het in contact brengen van kerkeigenaren met nieuwe geloofsgemeenschappen, zoals migrantenkerken, die vaak om ruimte verlegen zitten.

Monumentenstatus

De lokale overheid moet het eigenaren van kerken makkelijker maken door belemmeringen weg te nemen. Een voorbeeld is de gemeentelijke monumentenstatus. Deze status zorgt voor extra kosten en is voor sommige kerkeigenaren een blok aan het been bij de exploitatie.

De overheid heeft een rol bij promotie van de culturele en toeristische waarde van kerken. Ook kan zij de verhuur van kerken bevorderen en kan zij een positieve exploitatie makkelijker maken door zelf gebruik te maken van kerkgebouwen, bijvoorbeeld voor vergaderingen.

In de toekomst zullen kerkgebouwen met leegstand worden bedreigd. Voor het behoud van deze gebouwen is een integrale visie nodig van de gemeente Utrecht samen met kerkelijke organisaties, gebouweigenaren en erfgoedinstellingen. Daarbij moeten keuzes worden gemaakt: niet alle kerkgebouwen kunnen behouden blijven als kerk.

Vitale geloofsgemeenschap

Welke gebouwen, inclusief het interieur, zijn vanuit historisch oogpunt het waardevolst? De gebouweigenaren hebben vaak vooral economische argumenten bij de beslissing om een kerkgebouw in stand te houden of te verkopen. Het is minder aantrekkelijk om een monument in stand te houden dan een modern kerkgebouw, vanwege de hoge exploitatiekosten.

Er zal ook moeten worden bekeken of er een vitale geloofsgemeenschap in het kerkgebouw huist, wat het neven- of herbestemmingspotentieel is, en hoe de demografische samenstelling rond een kerk is. Is er draagvlak, kennis, menskracht? De overheid kan dit probleem niet aan eigenaren overlaten.

Veel van deze gebouwen verdienen het om in stand te blijven, of anders een passende herbestemming te krijgen, waarin recht wordt gedaan aan het gebouw.

Foto: kleine concertzaal in de oude kerk aan het Utrechtse Servaasbolwerk, nu Vredenburg Leeuwenbergh.

Dit stuk verscheen eerder in AD en Trouw, en is nu online beschikbaar!

Volg mij via Twitter: @BJBrussaard