Limietpalen, ‘paaltjes van oorlog’ in Gorinchem

Limietpalen, ‘paaltjes van oorlog’ in Gorinchem

Op diverse plaatsen in Gorinchem zijn voormalige limietpalen te vinden. In de stad zie je vierkante stenen in het wegdek, op een natuurlijke wijze in de bestrating verwerkt. Op andere plaatsen steken ze uit, zo’n dertig / veertig centimeter, met het grootste deel in de grond. Soms zijn ze beschadigd.

Barry van Baalen, lid van de Historische Vereniging Oud-Gorkum vond laatst nog een exemplaar. “De paal was behoorlijk gaan ‘zwerven’. Hij lag bij een schuilkerk aan de Langendijk in Gorinchem, terwijl hij thuishoort bij de westkant van de stad. Decennia geleden was de paal gevonden in de Lingewijk, een eind naar het noorden, bij graafwerkzaamheden.”  

Een O met een nummer    

Op de bovenkant van de paal stond een grote O en daaronder het nummer 69. De paal is ruim een meter lang. Van Baalen: “Het plan is (indien mogelijk) deze weer op de juiste plek te krijgen en op te nemen in het overzicht van limietpalen, want het is eigenlijk een gemeentelijk monument.”

Tussen 1650 en 1800 liet het Ministerie van Oorlog deze limietpalen plaatsen als begrenzing van militaire terreinen. Dat gebeurde in het hele land, bij de Stelling van Amsterdam en alle andere vestigingen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ze gaven de scheiding van militair en civiel terrein aan. Bij iedere vesting begon de nummering. O slaat op Ministerie van Oorlog en vervolgens zie je het nummer van Vestiging Gorcum.

Ring van limietpalen

In Gorinchem waren er 274 ‘scheidingpunten’, maar niet overal werd een limietpaal geplaatst, er waren er wat minder. En ze  waren niet allemaal van steen, er stonden ook houten exemplaren tussen. Omdat in Gorinchem het militaire terrein om de binnenstad heenliep, was er een ring van limietpalen aan de binnenkant en de buitenkant. In 2019 waren er nog 26 exemplaren aanwezig in de stad en een bij de Dalemse Batterij.   

Buiten de vesting Gorinchem waren er ook militaire terreinen met limietpalen. Bijvoorbeeld bij het vroegere exercitieveld, ongeveer op de plaats van het station en de daarachterliggende bebouwing tot aan de Banneweg. En ook op een terrein bij de toegang naar de Krinkelwinkel. Deze limietpalen zijn allemaal verdwenen.

Met dank aan Barry van Baalen en de Historische Vereniging Oud-Gorkum, https://bit.ly/3lt7Pho   

Afbeeldingen

1) Limietpaal 69, foto Barry van Baalen, 2) de diverse plaatsen van limietpaal 69 1. Opgegraven bij Arkelse Onderweg, Lingewijk, 3. Gevonden bij schuilkerk Langendijk, 2. Waar de paal eigenlijk hoort., 3) Limietpaal nummer 96, Molenstraat-Tolsteeg, 4) Limietpaal 146, Dalempoort . 

Limietpalen — Vesting Gorinchem
https://www.facebook.com/oudgorcum
Historische Vereniging Oud-Gorcum :: Historie (oudgorcum.nl)