Schilderen aan de Nieuwe Waterweg

Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam, noemde het onlangs verschenen boek Schilders aan de Nieuwe Waterweg, 150 jaar Hoek van Holland een klassieker. Ik kan het bevestigen.  Als er een boek is waarin ‘de geest van Rotterdam’ zich manifesteert is het dit boek, met vele prachtige illustraties van schilderijen en tekeningen over het ontstaan en de ontwikkeling van de Nieuwe Waterweg en Hoek van Holland.

De veelzijdige geleerde Nicolaas Cruquius (1678-1754) bedacht in 1731 het ontwerp voor de Waterweg. In het boek zien we een topografische kaart van Melchior Bolstra (ca. 1745) waarin, voor het eerst, twee rechte lijnen rechte lijnen getrokken zijn vanuit ‘Het Scheur’, een van de armen van de Maasmonding, naar de Noordzee, rechtdoor het natuurgebied ‘De Beer’. De ruimte tussen de twee lijnen is redelijk breed; Cruquius voorzag een brede doorvaart.

Zonder sluizen

Ruim een eeuw later maakte Pieter Caland een eigen ontwerp die eindigde met twee dammen en een hulphaven bij het eind van het kanaal.  In 1864 begon het graven volgens Caland’s plan en begon ook de geschiedenis van Hoek van Holland als voorpost van de Nieuwe Waterweg. In 1868 werd de laatste dam doorstoken en in 1871 voeren de eerste vissersschepen op het gemiddeld 380 meter brede kanaal naar de Noordzee.  

Het was een gedurfd concept, een kanaal zonder sluizen, maar Caland had geen eer van zijn werk. Er ontstonden nieuwe verzandingen aan de mond van het kanaal.  Hij had de behoefte aan baggerwerkzaamheden onderschat. In 1877 werd hij ontheven van het project. De man die de stoot had gegeven tot de omvorming van het haventje van Rotterdam tot een van de belangrijkste havens van de wereld met verkeer tot diep in het Europese achterland, was bij zijn overlijden in 1902 een obscuur persoon geworden.

Metamorfose

Maar niet iedereen was hem vergeten, de Rotterdamse ondernemers zorgden ervoor dat er in 1907 een monument werd opgericht; sinds 1938 staat het monument bij de Rotterdamse Veerhaven. Met het wegruimen van de verzandingen ontwikkelde zich een hele nieuwe industrie: het baggerbedrijf, waar de ene uitvinding na de andere plaatsvond.

Het kanaal zorgde er niet alleen voor dat het havenstadje Rotterdam (70.000 inwoners in 1830) kon beginnen aan zijn metamorfose, ook de plaatsen Schiedam, Vlaardingen en Maassluis werden uit hun slaap gewekt door de economische impuls die het kanaal met zich meebracht. Én er kwam een nieuwe plaats bij: Hoek van Holland.  

Jongkind, Mesdag en Van Gogh

Emigranten, toeristen, militairen, dagjesmensen, vissers en vrachtvervoerders: vanaf de aanleg van de Nieuwe Waterweg hebben velen dankbaar gebruik gemaakt van de nieuwe verbinding met de Noordzee. De haringvisserij in Vlaardingen en de jeneverindustrie in Schiedam floreerden dankzij de Waterweg en De Hoek groeide na 1920 uit tot de badplaats Rotterdam aan Zee.

De groei van de haven betekende echter het eind voor natuurgebied De Beer en dorpen als Rozenburg. Des te meer waarde hebben de bewaard gebleven schilderijen. Rond 1845 schilderde J.B. Jongkind in de Hoekse regio en later zwierf H.W. Mesdag er met zijn schetsboek door de duinen. Eer is een tekening van Van Gogh van een aardappelveld in de duinen van het Westland.

Waterwegschilders als C.C. Dommelshuizen en Dirk Hidde Nijland kozen dezelfde locatie als Haagse 19e-eeuwse schilders en hedendaagse en plein air-schilders en kunstfotografen die ook in de selectie zijn opgenomen.

Kunstboek én geschiedenisboek

De kleurrijke geschiedenis van de Nieuwe Waterweg en van Hoek van Holland zoals opgetekend vanuit de optiek van de schilders, tekenaars en kaartenmakers maakt ‘Schilders aan de Nieuwe Waterweg, 150 jaar Hoek van Holland’ met 240 full colour topografische schilderijen, kaarten en tekeningen tot iets unieks: kunstboek en geschiedenisboek ineen.

Maarten van der Schaft nam de aanvang van de Waterweg en de ‘Waterwegsteden’ voor zijn rekening, Martha Vollering de bijzondere geschiedenis van Hoek van Holland en Piet Heijstek vertelt over de vele scheepsdrama’s. vooral bij de monding.  

 

Tags

Reageren