Fort Felix: Felix Meritis kleurt rood

In 1946 kocht de Communistische Partij van Nederland (CPN) het gebouw Felix Meritis als onderkomen voor haar hoofdkantoor, partijblad De Waarheid en culturele activiteiten. Het monumentale pand aan de Keizersgracht paste binnen de gewichtige sfeer en het centrale bestuur dat de CPN voor ogen had. Het gebouw stond bekend als een fort, een klein communistisch imperium dat je alleen kon betreden als je partijlid was of iemand kende binnen de deuren.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog ging het de communisten voor de wind. Dankzij het communistisch verzet tegen nazi-Duitsland was de aanhang van de CPN groot. Door giften van leden, Waarheidvrienden en bedrijven lukte het de partij om Felix Meritis te kopen. Het naoorlogse enthousiasme bekoelde echter al snel en in de Koude Oorlog bleek het pand te groot voor de steeds meer geïsoleerde CPN.

'De Waarheid kapot en Felix op slot!'

Al voor 1956 werden de communisten met de nek aangekeken. Toen het Sovjetleger op 4 november 1956 Hongarije binnenviel om een volksopstand neer te slaan, barstte de bom. Door geëmotioneerde radio-uitzendingen over de gebeurtenissen in Boedapest laaide er een enorme onrust op. Nederland voelde mee met de Hongaren. In het hele land vonden er ongeregeldheden plaats en in Amsterdam richtte de publieke verontwaardiging zich al snel tegen de CPN, die weigerde afstand te nemen van het  Russische optreden.

Als symbool van het communisme in Nederland werd Felix Meritis het middelpunt van rellen. ‘Jarenlang riepen we om de massa’, vertelt partijbestuurder Harry Verheij, ‘maar nu hadden we stokken en staven nodig om ze van ’t lijf te houden. Het gebouw dat we met dubbeltjes en kwartjes bij mekaar hadden gespaard lieten we niet zomaar afbreken.’ Pas op dinsdag 6 november keerde de rust terug. De schade voor de communisten was enorm: het gebouw was zwaar beschadigd en binnen een paar dagen liep het ledenaantal met tienduizenden terug.

Een nieuw Nederland

De rellen waren een voorbode van de roerige jaren ’60. Normen en waarden verschoven en om rond te komen werd de CPN gedwongen haar deuren te openen. Er ontstonden conflicten tussen stalinisten en meer gematigde communisten, maar dit veranderde weinig aan de crisis waarin de CPN verkeerde. Ze gaven steeds meer ruimte weg. Het Kunstmaand Orkest (voorloper van het Nederlands Philharmonisch Orkest) bracht de klassieke muziek terug in het pand, er kwam een commerciële bioscoop en geleidelijk zouden kunstenaars, intellectuelen en avant-gardegezelschappen Felix Meritis helemaal overnemen.
 
Door de betrokkenheid van de leden bij de aankoop en het onderhoud van het gebouw en het gezamenlijk doorstaan van de belegering in 1956, had Felix Meritis een emotionele betekenis gekregen voor de trouwe CPN’ers. Begin jaren ’80 werd het pand alsnog verkocht, tot verdriet van velen. Alleen de huidige Kremlinzaal verwijst nog naar het rode tijdperk.

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0