Patriotten en een koning als beschermheer

Met de inhuldiging van het pand aan de Keizersgracht begon voor Maatschappij Felix Meritis een nieuw tijdperk. Het ledenaantal groeide, men ging voorzichtig om met patriottistische stemmingen en Felix Meritis groeide uit tot een populaire ontmoetingsplaats voor de Amsterdamse elite. Het gebouw verwierf internationale faam door zijn uitstraling, de buitensporige bals en de bijzondere Concertzaal.

In 1795 trokken de Franse troepen Amsterdam binnen. Hoewel Felix Meritis zich in de jaren daarvoor diplomatiek had opgesteld naar het Oranjegezinde stadsbestuur, werd de intocht door de patriotten in Felix Meritis toegejuicht. Velen kregen een functie in het stadsbestuur, maar het genootschap bleef voorzichtig. Ook in Felix Meritis stonden patriotten en orangisten (aanhangers van de stadhouder) tegenover elkaar. In de politiek onrustige jaren rond 1800 werden de titels van de voordrachten in het departement Letterkunde niet genoteerd. Het nieuwe regime werd op afstand gehouden.

Eenenveertig kisten

In 1806 werd Lodewijk Napoleon, de jongere broer van keizer Napoleon, benoemd tot koning van Holland. In zijn jonge jaren bij Felix Meritis hield hij zich graag bezig met spannende natuurkundige projecten. Bij zijn aantreden als koning schonk hij 41 kisten met afgietsels van antieke beelden, busten en basreliëfs aan het genootschap. De leden van Felix Meritis namen het geschenk dankbaar in ontvangst, maar Lodewijks verzoek om beschermheer van Felix Meritis te worden werd afgewezen; hij werd benoemd tot honorair lid. Ook weigerde het bestuur het gebouw als vergaderruimte aan de Fransen af te staan en mochten Franse hoofdofficieren er geen bal organiseren.

Pas in 1811 stelde het bestuur – niet geheel vrijwillig – het gebouw ter beschikking aan de Fransen. Op 22 oktober werd er een groot keizerlijk bal gehouden, georganiseerd door de gemeente Amsterdam en met morrende goedkeurig van het bestuur. Keizer Napoleon en zijn vrouw waren in Amsterdam en werden in Felix Meritis welkom geheten. ‘Toen de breede gang onder de druk zijner schreden kraakte’, zo schreef ooit iemand over het keizerlijke bezoek, ‘was Felix Meritis de ondergang nabij’.

Exlusief gezelschap

De terugkeer van Oranje na 1813 drong ook door bij Felix Meritis. Waar Lodewijk Napoleon werd geweigerd als beschermheer, kreeg koning Willem I wel deze benoeming. Felix Meritis veranderde steeds meer in een gesloten genootschap voor de happy few. Het werd een typische vertegenwoordiger van ‘de deftige beslotenheid van het culturele uitgaansleven’ van die tijd, bijvoorbeeld door de luxueuze bals en besloten concerten die werden gehouden. Felix Meritis stak andere genootschappen naar de kroon met het grootste aantal hoogste belastingbetalers.

Een roemrucht departement

De grandeur van Maatschappij Felix Meritis had vooral te maken met het departement Muziek en zijn ovale Concertzaal, tot 1830 de belangrijkste muziekzaal van Amsterdam en in Europa bekend als architectonisch en akoestisch wonder. Felix Meritis’ orkest bestond uit ongeveer zeventig musici, die vanwege de lage lonen ook actief waren in andere orkesten. Er waren talenten bij zoals bassethoornist Vincent Springer, voor wie Mozart speciaal partijen schreef in zijn Maurerische Trauermusik (KV 477), maar het algemene niveau was laag. ‘Liebe Leute aber schlechte Musikanten’, meende Johannes Brahms. Als een van de latere musici die optrad in Felix Meritis kon hij het weten.

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0