Uitvinding van ‘Het Juffertje’

Cornelis Corneliszoon van Uitgeest ontwierp in 1594 de eerste houtzaagmolen, die later de bijnaam 'het Juffertje' zou krijgen. Deze houtzaagmolen verzaagde hout 30 keer sneller dan daarvoor mogelijk was. Voornamelijk de scheepsbouw profiteerde hier enorm van, waardoor de uitvinding van Cornelis Corneliszoon van Uitgeest van onschatbare waarde bleek voor Holland. 

Het idee voor deze uitvinding was op zich niet nieuw, maar het idee om de techniek te gebruiken in een windmolen was wel uniek. De molen was voorzien van een zogenaamde krukas, waarmee de ronddraaiende beweging van de wieken werd omgezet in een verticale, lineaire beweging. Hierdoor kon de machine een zaagraam aandrijven.

Corneliszoon realiseerde zijn uitvinding samen met zijn zwager Dirck Pieterszoon. Ze bouwden de molen op een drijvend vlot, waardoor deze makkelijk te vervoeren was. In verschillende steden probeerden ze de uitvinding aan de man te brengen. Uiteindelijk werd de molen waarschijnlijk verkocht aan de Zaanse Dirck Sijbrandszoon, hoewel hier geen documentatie van bestaat. Hij was in ieder geval wel degene die haar in 1596 naar Zaandam vervoerde.

'Het Juffertje'

De benaming ‘Het Juffertje’ kwam tot stand naar aanleiding van het aanzicht van de molen. Deze deed denken aan het silhouet van een juffer, door de slanke ondertoren. Sijbrandszoon verbeterde en vergrootte de molen, waarbij onder andere het aantal zaagramen omhoog ging. Op basis van het principe van de uitvinding, bouwde hij later nog twee andere houtzaagmolens, ‘De Grauwe Beer’ en ‘De Juffer’.

‘Het Juffertje’ zou nog zo’n tweehonderd jaar in bedrijf blijven als houtzaagmolen. Later stond zij ook nog bekend onder de naam ‘Het Moertje’, oftewel de moeder van alle houtzaagmolens. De molen stond op een erf aan de Oostzijde in Zaandam, net ten zuiden van de huidige Willem Alexanderbrug. Vanaf die plek loopt nu de Cornelis van Uitgeeststraat het industriegebied in, om te eindigen bij de Jufferstraat. In 2004 werden er tijdens opgravingen bij het Noordhollandsch Kanaal resten gevonden van de molen. Hierdoor en door gevonden tekeningen is bekend hoe de molen er heeft uitgezien.

Paltrok

De uitvinding van de houtzaagmolen zorgde ervoor dat hout 30 maal sneller verzaagd kon worden. Later werd het principe verbeterd en zou leiden tot de zogenaamde paltrok houtzaagmolen. Dit type houtzaagmolen is van groot belang geweest voor de bouw van de schepen van zowel de VOC als de WIC. Op die manier heeft deze uitvinding in belangrijke mate bijgedragen aan de economische opbloei van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw.

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0