Vincent Carelli wint Grote Prins Claus Prijs 2017

Vincent Carelli ontving dit jaar de Grote Prins Claus Prijs waaraan een bedrag van 100.000 euro verbonden is. Dit jaar zijn er twee uitverkorenen: Vincent Carelli en Ma Jun, die het prijzenbedrag delen.  Ik spreek Carelli een dag na de huldigingsceremonie die in het Paleis op de Dam plaatsvond.

Als eerste in Brazilië liet hij videofilms maken door inheemse, indiaanse, gemeenschappen, waardoor de publieke opvatting over het leven van de indianen in Brazilië veranderde. Carelli: “Toen ik 16 jaar oud was, ging ik voor het eerst naar een indianendorp. Niet lang daarna besloot ik ze te filmen. Ik had nog nooit gefilmd, maar ik schafte een VHS-camera aan en begon hun dagelijks leven vast te leggen. Het duurde een tijdje voordat ik de camera beheerste. Ik was onder andere geïnspireerd door een film van Rocha, die in 1967 de film ‘Terra em Transe’ had gemaakt.”

Zelf video’s maken

De bewoners werden zo enthousiast over de films dat hij hen leerde zelf video’s te maken. Samen met zijn vrouw (antropologe Virginia Valadão, 1952-1998) richtte hij in 1986 ‘Video in the Villages’ op (Video nas Aldeias –VNA), inmiddels uitgegroeid tot een uniek audiovisueel productiecentrum, dat voorziet in apparatuur, opleiding, hulp bij postproductie en distributie. Het centrum zorgt voor video’s op inheemse scholen in hun eigen taal, leidt regionale workshops en heeft een netwerk in het leven geroepen dat de verschillende inheemse gemeenschappen met elkaar verbindt.

Door middel van hun videofilms creëren de Braziliaanse indianen hun eigen beelden en verhalen zonder invloed van buitenaf. Op die manier wordt hun identiteit bevestigd, hun cultuur gedocumenteerd en behouden voor toekomstige generaties, en maakt de wereld kennis met hun levensbeschouwing. Inheemse filmmakers uit circa vijftig etnische groepen hebben ruim honderd films gemaakt en geregisseerd, die lokaal en internationaal worden vertoond en bekroond.

Índios no Brasil

In 2000 produceerden Carelli en VNA de tv-serie Índios no Brasil (Indianen in Brazilië) over het leven en de gedachtewereld van de inheemse bevolking. Het programma bevat interviews over de onwetendheid en stereotypen die ten grondslag liggen aan de discriminatie waar de indianen onder lijden. Er werden tienduizend kopieën gestuurd naar openbare scholen en de serie werd op de staatstelevisie vertoond en bereikte miljoenen kijkers.

VNA heeft zestien documentaires gemaakt over de methoden en resultaten van het project en is een inspiratiebron voor het opzetten van soortgelijke projecten elders. Ook heeft VNA een van de belangrijkste openbare filmarchieven over inheemse culturen opgebouwd.

Carelli heeft twee baanbrekende films gemaakt over de weggemoffelde geschiedenis van de inheemse bevolking in Brazilië. Corumbiara (2009) gaat over het bloedbad in 1985 in het zuiden van Rondõnia en laat enkele overlevenden van de inheemse gemeenschap aan het woord. Martírio (2017) is een bundeling van filmopnamen over zo’n dertig jaar, over de strijd van de Guarani-Kaiowá stam om hun leefgebied en een vredig bestaan.

Perspectief van de indianen

Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van de indianen zelf en brengt de geschiedenis in kaart van moord, verdrijving en wrede landonteigening vanaf de tijd van de Europese invasie tot de hedendaagse commerciële landbouw. Martírio is ruim een maandlang in eenentwintig steden vertoond en heeft door zijn onomstotelijke bewijs van de gewelddadigheden jegens de inheemse bevolking een schokeffect gehad op het Braziliaanse publiek. De film wijst op de verantwoordelijke rol van het Braziliaanse Hooggerechtshof en is zeer relevant in de huidige politieke situatie, waarin de rechten van inheemse volken worden bedreigd.

Carelli: “De Guarani-Kaiowá, in totaal zo’n 50.000 mensen, zitten al heel lang in de zuidelijke Mato Grosso aan de grens met Paraguay. Toen de Jezuïeten hun missieposten installeerden, maakten ze al kennis met hen. De ranchers in het gebied willen deze indianengroep verdrijven. De overheid zorgt ervoor dat de wettelijke belemmeringen opgeheven worden. Het is een van de meest traditionele bevolkingsgroepen van Brazilië, met een eigen taal en een eigen religie met sjamanistische elementen.”

In Martírio laat hij zien hoe het in zijn werk gaat. “Het gevecht is al 40 jaar gaande. Leiders en zonen van leiders worden als eerste gedood. Anders dan je zou verwachten heeft dit niet meteen een demoraliserend effect. ‘Als je me weg wil hebben, zul je me eerst ook moeten doden’, krijgt de politie / het leger te horen. In de reservaten waar ze naar toe gevoerd worden raken velen evenwel aangeslagen. Het zelfmoordcijfer is hoog. De geestelijk leiders, de sjamanen, leiden het protest. Zo is er een ‘bidproces’ dat twee/drie jaar duurt. Ze sturen boodschappen naar de verplaatste personen, ‘Loop terug naar huis’. Soms gebeurt dat, en wordt er geschoten. De reactie bij de sjamanen als er doden vallen: ‘We hebben niet hard genoeg gebeden.’”

Twee verschillende civilisaties

De overheid steunt de grote boeren. “Het zijn twee verschillende civilisaties. De Guarini vinden dat het land aan de Schepper toebehoort en dat het land door iedereen gedeeld behoort te worden. De boeren, gesteund door de overheid en de Evangelische kerk, vindt dat het land aan de boeren is en dat de oorspronkelijke bewoners moeten maken dat ze wegkomen.”

Nu is het wel heel erg aan het worden in Brazilië, zegt Carelli. “De Nationale Assemblee, het parlement, heeft wetten aangenomen die neerkomen op het toestaan van slavernij, abortus is verboden, zelfs in het geval van verkrachting. President Temer is de verpersoonlijking van deze koers. Het Hooggerechtshof heeft een verbod gekregen hem aan te klagen, terwijl hij zijn gedeputeerden betaalt om voor hem te stemmen en hem te beschermen.”

Het doet de economie geen goed. “Investeringen in zorg en gezondheid zijn voor 20 jaar bevroren. De pensioenleeftijd is gestegen van 65 naar 70 jaar voor mannen. De Amerikanen, Noren en Britten mogen de oliebronnen exploiteren. De Nationale Assemblee wordt in feite gerund door de bouwbedrijven. Delen van de nationale industrie zijn vernietigd. De sociale beweging is volledig lamgelegd. Het Ministerie van Cultuur werd gesloten, later weer symbolisch geopend na protest, maar de subsidies zijn weggenomen, de openbare universiteiten werden gekortwiekt ten faveure van privé-instellingen. Geen wonder dat veel Brazilianen het land verlaten.”

Sociale media

Desalniettemin gaat Carelli wel terug. Hij wil verder gaan met het trainen van inheemse filmmakers om hun eigen films te maken. Hij gaat daarnaast verder met de documentatie van zijn persoonlijke ervaringen van de afgelopen 45 jaar. Ondanks de culturele repressie zijn zijn films op sommige plaatsen te zien. Op de televisie niet meer, maar wel bijvoorbeeld in filmfestivals in de kleinere steden. Die festivals worden goed bezocht. Maar de grote meerderheid van de bevolking ziet alleen het aanbod van de grote kanalen met zijn telenovelas. “De media worden gerund door 5/6 families.” Geen enkel tv-station besteedt nu aandacht aan zijn films. Tot 2010 was dat nog wel mogelijk.

Daarom is de rol van de sociale media buitengewoon belangrijk geworden. “De indianen maken van de sociale media gebruik om zich te informeren. Op mijn eigen Facebookpagina heb ik 5000 volgers, waarvan 1000 jonge indianen.” Daarna is er een Facebook fanpage van de film Martírio.

Tot slot, heeft Carelli een passende afsluiting van het verhaal? “Twee jaar geleden was er de grote UN Conferentie in Parijs over het klimaat, COP21. Aan de conferentie deden ook vertegenwoordigers van inheemse volken mee. De conferentie liet ons zien wat we met de planeet aan het doen zijn. Alle inheemse volkeren, waar dan ook, vinden dat de natuur heilig is, en geen product. Het verhaal van de inheemse volkeren dient het verhaal van de civilisatie te zijn. Zo niet, dan moeten we accepteren dat we een enorme milieu- en volkerenramp krijgen.

Foto's 1) en 6 - 8): Frank van Beek, foto's 2 - 5) Vincent Carelli  

http://www.princeclausfund.org/nl/network/vincent-carelli.html
https://www.facebook.com/vincent.carelli
https://www.facebook.com/events/1850440251874080/
https://www.youtube.com/watch?v=KdCKVRGfA-A

https://bit.ly/2zNsBhP 

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0