Adriaan Bontebal

De Carmiggelt van de kraakbeweging, de dichter met het houten been, de schrijver die zo droevig kon voorlezen dat het publiek het niet meer kon houden van het lachen, zo schetst dichter Erik Lindner zijn Haagse collega Adriaan Bontebal.

Adriaan Bontebal (Leidschendam, 28 mei 1952 – Den Haag, 11 februari 2012) is het pseudoniem van de Haagse dichter en schrijver Aad van Rijn. Adriaan Bontebal debuteerde officieel in 1988 met zijn bundel Een dak met uitgoot. Hij was een vertegenwoordiger van de anarchistische, Haagse kraakbeweging en schreef zijn gedichten en miniaturen met een groot gevoel voor humor en met oog voor de details van het alledaagse leven. Hij werd bekend door zijn voordrachten door het hele land en door zijn optredens in 1998 met de Haagse cabaretier Sjaak Bral. Adriaan Bontebal was een aantal jaren verbonden aan het VPRO-radioprogramma Music Hall.

Been

Door een motorongeluk verloor hij een been en bewoog hij zich voort met een prothese. Erik Lindner in een mooi herdenkingsstuk in de Groene Amsterdammer over de literaire loopbaan van Bontebal: ‘Naar eigen zeggen was hij niet buiten bewustzijn toen hij - ‘het is maar een hippie’ - op de brancard gekwakt werd. Het zou zijn leven veranderen. De computerprogrammeur uit Leidschendam begon met schrijven.’

En hij vervolgt: 

‘Hij schreef puntige gedichten in de stijl van C. Buddingh’. Zijn invloeden waren voornamelijk Engelse dichters: Roger McCough van wie hij veel bewerkingen bracht, John Cooper Clark en Atilla the Stockbroker. Adriaan Bontebal deed wat wij allemaal deden, jezelf constant omlaag halen en daar harde grappen over maken. Alleen deed hij dit het beste van iedereen. De figuur Bontebal was een karikatuur die zeer nauw paste op zijn eigen leven. Hij kon met uitgestreken gezicht de grootste droogkomische onzin ten gehore brengen onder golven van gelach en applaus zonder ook maar een spiertje te verrekken.’

Scholen en kraakpanden

‘Zijn eerste dichtbundels heetten De vuilnisman komt in elke straat (1983) en Alleen in bad (1984) en verschenen in eigen beheer. Hij werkte in drukkerij de Bijstand en was medewerker van De Zwarte, de Haagse pendant van Bluf! Halverwege de jaren tachtig lazen we soms negen keer per week voor, in open jongerencentra, op middelbare scholen, in kraakpanden en in theaters. Kenmerkend was hoe hij uiterst langzaam het podium op hinkte en zijn langzame en bedeesde manier van spreken. Een goede grap maken vraagt om een uitgekiende techniek. Zijn stilering kwam het best tot zijn recht in proza: beschrijvingen van de vandalisme-proof jongerencentra, de kleedkamers, de podia, de zalen. Bij uitgeverij In de Knipscheer verschenen bundels prozaminiaturen Een goot met uitzicht (1988) en De Ark (1990). Hij publiceerde verhalen in Playboy, wat discussie gaf binnen het krakersbolwerk De Blauwe Aanslag en de linkse drukkerij waar hij werkte.’

Bodyguards

‘Adriaan Bontebal was befaamd om zijn collegialiteit. Hij zette klankdichter Jaap Blonk ertoe aan niet alleen de Ursonate van Kurt Schwitters uit te voeren, maar ook zijn eigen klankgedichten. Hij organiseerde in 1987 de Haagse Nacht van de literatuur waar een jonge Ingmar Heytze zijn held Johnny van Doorn kon ontmoeten. Hij heeft tal van jonge dichters gestimuleerd, het podium opgesleept. Competitie was hem vreemd. Met succes had hij een ambivalente verhouding. Terwijl hij veel optrad ontwikkelde hij een steeds hardnekkiger podiumvrees. Kort trad hij op met twee bodyguards, in kostuum gehesen kleerkasten, waartussen hij mager afstak.’

Oorsmeer in de ketting

'Stoïcijns was hij wat betreft zijn eigen traditie. Hij was een performing poet zoals Jules Deelder of Diana Ozon dat waren en over wegbereider Simon Vinkenoog mocht met geen kwaad woord gesproken worden. Toen de slam opkwam vond hij de dichterswereld niet leuk meer. Er werd naar zijn smaak teveel met modder gegooid. Zijn verwantschap met striptekenaars was groot. Er bestaat een tekening gemaakt door Marnix Rueb van hem op zijn bundel Charmante jongen, sportief typ (Doen, 1995), waarop een compleet verlopen Bontebal met die tekst een contactadvertentie komt zetten en de typiste het uitproest. Sommige van zijn teksten sloten nauw aan bij tekeningen van Eric Schreurs. Zijn laatste dichtbundel heette Overleven met het oorsmeer in de ketting (Innocenti, 1996). Het leken moppen, flauwe grappen, maar bij Adriaan Bontebal gingen ze tot de bodem van zijn eigen bestaan, de zelfkant die ontegenzeggelijk niets anders dan zijn eigen realiteit was. Wat hij schreef was op een hulpeloze manier geestig. Zijn weerloosheid en eerlijkheid was hartverwarmend.’

Cafe Buijsmans

Ik ( = de auteur van dit stuk) bezocht Adriaan Bontebal ergens in jaren ’90 in zijn huis in de Paulus Potterstraat. Mijn broer Appie opende in Nijmegen zijn Cafe Buijsmans en de naam en faam van Bontebal met zijn twee bodyguards waren ook daar doorgedrongen. Kon ik niet even bij Bontebal langs gaan? Bontebal deed graag mee. Ik informeerde later bij mijn broer hoe het was verlopen. ‘Het busje met de schrijver en zijn bodyguards was de weg kwijt geraakt en kwam pas om 2.30 in de ochtend aan. Maar het café zat nog vol en  het optreden was bijzonder  geslaagd.’

Op 23 september 2012 namen vrienden en collega's met een literaire bijeenkomst in Theater de Regentes in Den Haag afscheid van Adriaan Bontebal. Zie de ‘memorial youtube film’.

 

Filmpjes

Tot hier en nier verder, een leven in woorden,  http://www.youtube.com/watch?v=kfkFvexRVk0

Wim de Bie interviewt ‘de 4 van Den Haag’, http://www.youtube.com/watch?v=oVc06YU-3qU

Poëzietegel Bontebal terug op Spui, http://www.youtube.com/watch?v=QTdOtuVZ63Q

Adriaan Bontebal Memorial,   http://www.youtube.com/watch?v=BGrjuXSLJjc

 

 

 

 

 

Bijnaam / pseudoniem:
pseudoniem van Aad van Rijn
Functie / titel:
schrijver
Geboorte- en sterfdatum:
28 mei 1952 / 11 februari 2012
Plaats geboorte:
Leidschendam
Plaats sterven:
Den Haag
Sekse:
Man
Woonplaatsen:
Leidschendam, Den Haag

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0