El Greco

Een van de belangrijkste kunstenaars van Spanje is een Griek: El Greco, de Griek. Hij werd geboren als Kyriakos Theotokopoulos in 1541. Zijn geboortedorp Fodele op Kreta maakte deel uit van de Venetiaanse Republiek.

Tijdens zijn schildersopleiding in Heraklion, het heette toen Candia, leert hij de beginselen van het vak volgens de Byzantijnse tradities. Rond 1566 vertrekt hij naar de Dogenstad Venetië, waar hij iconen in Byzantijnse stijl schildert voor de Griekse gemeenschap in de stad.   

Naar Rome

Hij studeert bij de oude Titiaan, maar hij voelt zich verbonden met Tintoretto en Caravaggio. Hij houdt zich wel aan de regels van het maniërisme dat en vogue was, maar doet dat wel op zijn eigen manier, met groeiende expressiviteit en gedrevenheid, vreemd aan het maniërisme. Hij gaat naar Rome in 1570 en is daar onder de indruk van Michelangelo.

Zijn kijk op de wereld blijft ondanks dat middeleeuws Byzantijns. In die traditie streeft men naar expressie en spirituele emotie en niet zozeer naar de juistheid en correctheid van de weergave met het goede perspectief.    

De Contrareformatie was in die tijd op zijn hoogtepunt en alle religieuze kunst werd strikt beoordeeld volgens de regels van het Concilie van Trente: ieder element dat als profaan / ketters kon worden opgevat werd uitgebannen. Michelangelo’s Laatste Oordeel voldeed niet aan de regels: het was te zinnelijk. Volgens de overlevering zou El Greco hebben aangeboden iets decenters te schilderen.     

Toledo

Tijdens zijn verblijf in Rome, in de jaren 1570-1572 maakt hij kennis met een aantal Spanjaarden en wordt aangestoken door hun enthousiasme. Als hij een tijdje nauwelijks opdrachten krijgt, verhuist hij in 1577 naar Spanje. In Toledo komt hij tot volle ontplooiing. Het is een combinatie van zijn middeleeuwse geest en de Italiaanse esthetiek die een dialoog aangaan met de Spaanse mystiek.

El Greco, zoals hij nu genoemd wordt, ontwikkelt zijn eigen ascetische stijl met ongewone kleurencombinaties, sterk contrast en langgerekte figuren.  Toledo was de kerkelijke hoofdstad van Spanje en een internationaal centrum. El Greco vond snel vrienden en opdrachtgevers. Decennia lang had hij het rijk alleen, in heel Spanje, niemand evenaarde hem.

Hij maakte het beroemde werk ‘De begrafenis van Graaf Orgaz’. De compositie verdeelde hij in tweeën, de onderste helft toont de begrafenis en de bovenste de ontvangst van de ziel van de Graaf in de hemel. De benedenkant is somber, de bovenkant een en al gelukzaligheid. El Greco werd met de jaren introverter, via zijn schilderijen probeerde hij contact met God te krijgen.

Lucht van de hemel

Zijn stijl veranderde hierdoor. De gestalten streefden omhoog, werden smaller, en de kleur werd harder. Het landschap kreeg een mystieke sfeer. Het sprak enorm tot de verbeelding van de Spanjaarden, vooral het bovennatuurlijke zonlicht dat achter uiteengerafelde wolken te voorschijn kwam.

In 1614 stierf El Greco, ‘het Licht der Kunsten’ (Cervantes)  in Toledo, als fortuinlijk man, 73 jaar oud. Hij liet een omvangrijk oeuvre na, deels coproducties met zijn zoon Manuel Theotokopoulos en andere collega’s.

El Greco wilde met zijn kunst de geest verheffen boven de dagelijkse zintuiglijke waarnemingen. St. Teresa deed dat ook, haar transcendentale ervaringen leverden concrete beelden op, bij El Greco werd het etherisch. Het Griekse woord ‘aither’ betekent ook letterlijk ‘lucht van de hemel’.

Picasso en Pollock

Na zijn overlijden verdwijnt de belangstelling voor het werk tot de 19e eeuw. De kunstenaars  van het impressionisme en expressionisme werden door het werk geënthousiasmeerd. Hij inspireerde Picasso en later Jackson Pollock. Sinds de 19e eeuw maakt El Greco definitief deel uit van niet alleen de Spaanse Meesters, maar ook van  de Canon van de Europese klassieke schilders.

Bijnaam / pseudoniem:
El Greco
Functie / titel:
schilder
Plaats geboorte:
Fodele
Plaats sterven:
Toledo
Sekse:
Man
Woonplaatsen:
Fodele, Heraklion, Venetië, Rome, Toledo

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 1