Stephan Lang

Stephan Lang werd in 1945 geboren als Lang István in het Hongaarse dorpje Kálmánd. Twee jaar later werd zijn geboorteplaats bij Roemenië gevoegd en omgedoopt tot Camín.

Lang woonde sinds 1974 in Nederland. Hij vluchtte uit het Roemenië van Nikolae Ceaucescu, waar hij als student filosofie en beginnend auteur werd gearresteerd en gemarteld door de beruchte Roemeense geheime dienst, de Securitate. Drie jaar na zijn vrijlating vluchtte hij op eigen kracht via Hongarije en Joegoslavië naar Nederland.

Lang studeerde aan de School voor Journalistiek in Utrecht en schreef essays en artikelen over de politieke ontwikkelingen in Roemenië. Zijn eerste roman, De Transsylvanische bruiloft, verscheen in 1997. Daarin beschrijft hij zijn vlucht over het IJzeren Gordijn en zijn aankomst in Nederland. In De mollenjager (2001) grijpt hij terug op de geschiedenis van zijn ouders en de zuiveringen van de Hongaarse minderheid in Roemenië. Vanaf 1943 werden de Hongaren massaal gedeporteerd naar werkkampen in de Sovjet-Unie. De mollenjager is vertaald in het Hongaars, Esperanto en Oekraïens.

Pavlov

Ik leerde Stephan Lang in 2004 kennen tijdens een bijeenkomst over cultuur en Europa in Felix Meritis. Ik probeerde zijn werk vertaald te krijgen, onder andere in Duitsland. Na enige tijd werd ik hierbij geholpen door Josef Nitsch en Willem Capteyn. Ondertussen ging het met de gezondheid van Stephan Lang steeds slechter. Op 13 december 2008 overleed hij. Met Josef Nitsch en Willem Capteyn vormden we het ‘Comité Stephan Lang’ dat zich ging bezig houden met het verzorgen van de nalatenschap en het voortleven van het werk van de auteur. In Café Pavlov aan het Spui, Stephan's geliefde café, is er mooie bijeenkomst geweest met de vrienden en bekenden van Stephan Lang, waarin ook een film van Willy Ebbens en Sander Teymant over Stephan op vakantie in Hongarije werd getoond. Ik ben in 2009 naar Kiev geweest voor de presentatie van de vertaling van ‘De Mollenjager’ in het Oekraïens. Zie hieronder een schets van de bijeenkomst en een stuk van de toespraak die ik daar gehouden heb.

Maria van Hongarije

Ook was er een avond rond Maria van Hongarije – een belangrijk thema voor Stephan Lang – in Galerie Suez aan de Suezkade in Den Haag. De avond was georganiseerd samen met de Hongaarse filmclub van Eva Lilla Kronauer. Ad van den Kieboom, Lang’s redacteur bij uitgeverij De Geus keek terug op Stephan Lang als auteur en persoon, Willem Capteyn vertelde enige interessante en opmerkelijke zaken over Stephan, Eva Lilla Kronauer hield een introductie over Maria van Hongarije in Hongarije en de Lage Landen, we zagen nog eens de film van Stephan Lang op vakantie in Hongarije en de avond werd afgesloten met de film 'De vrouw met het masker' van Hilde van Oostrum (1995).

 

Presentatie De Mollenjager in het Oekraïens

Op 30 maart 2009 werd in boekhandel Knygarnya YE in Lysenka Street in Kiev de Oekraïense vertaling van 'De Mollenjager' van Stephan Lang gepresenteerd. Onder het publiek bevonden zich vele studenten Nederlands aan de universiteit van Kiev - zij combineren deze taal vaak met Engels of Duits - , literair geïnteresseerden en vertegenwoordigers van de Oekraïense media. De vertaalster van het boek - Elena Vlasenko - was een voormalige student Engels / Nederlands aan de universiteit van Kiev en lange tijd werkzaam bij de Oekraïense ambassade in Den Haag.     

De Nederlandse ambassadeur in Kiev, Ron Keller, ging in op de vriendschap van hemzelf en zijn vrouw met de auteur. Ikzelf ging in op het werk van de auteur en een kenschets in enige trefwoorden. Zie het fragment hieronder. 

Hoe leerde ik Stephan Lang kennen?

In 2004 ging ik naar een bijeenkomst over cultuur en Europa in Felix Meritis in Amsterdam. In het café-restaurant van Felix was nog een stoel vrij aan een tafeltje. Een van de mensen aan het tafeltje bleek een in Nederland wonende auteur van Hongaarse afkomst te zijn. Zijn naam was Stephan Lang. Hij bleek 100 meter van mij vandaan te wonen in Den Haag in de Aprochestraat. Hij gaf mij zijn twee belangrijkste boeken te lezen. Ik werd zijn agent en leerde hem en zijn achtergrond steeds beter kennen.

Stephan bleek een charmant, kunstzinnig en emotioneel persoon te zijn.

Met negen trefwoorden wil ik hem nader schetsen.

1. Kunstenaar

Stephan was een echte kunstenaar. Hij leefde ook als een kunstenaar, kun je zeggen. Hij hield van muziek, toneel en literatuur. Misschien het meest wel van toneel. Zijn boek De Transsylvanische bruiloft was aanvankelijk een toneelstuk, dat hij als regisseur aan de man/ vrouw wilde brengen. Stephan kon hevig ontroerd raken door bepaalde muziekstukken.

2. Roker

Stephan rookte veel. Soms wel elke tien minuten een sigaret. Ik herinner me dat hij gedurende de tijd in het ziekenhuis met de rolstoel naar buiten gingen en hij snel twee, drie sigaretten achter elkaar rookte. Van het merk Kent, als ik mij niet vergis.

3. Prater

Stephan praatte graag, in klein en in groot gezelschap. Hij stapte gewoon op iedereen af, ook als hij mensen niet kende. Vaak was er al snel een debat, waarbij hij met vuur een bepaalde stelling verdedigde. Hij liet zijn standpunt niet los.

4.  Schrijver

Stephan was een groot schrijver. Lees alleen maar de commentaren van toonaangevende critici in de belangrijkste kranten van Nederland. Helaas is hij niet meer toegekomen aan wat zijn Magnum Opus moest worden: Kraaienmars.

5. Hongaarse Nederlander

Stephan beschouwde zich op de eerste plaats als Nederlander, maar bijna even belangrijk waren zijn Hongaarse roots. Van Nederland en Nederlanders waardeerde hij de vrijheid, de directheid en de handelsmentaliteit. Maar aan emoties en de filosofische diepgang was er toch een tekort, vond hij, dat hadden de Hongaren veel meer.

6. Liefhebber van Hongaars eten

Stephan was gek op Hongaars eten. Groenten in wijnbladeren, gebraden gans. En met een goede wijn erbij. Ook op de bekende Hongaarse feesten, bruiloften en jubilea, waarbij gezongen en gedanst werd, was hij graag van de partij. Helaas was hij de laatste jaren niet in de gelegenheid naar Hongarije en Transsylvanië te gaan.

7. Hagenaar

Stephan vertelde vaak dat hij van zijn stad Den Haag hield. Hij zou niet in Amsterdam wilde wonen. Hij woonde in het centrum van Den Haag en had er vele vrienden en bekenden. Graag ging hij naar bepaalde café's, vooral op avonden dat er muziek werd gespeeld. De laatste jaren was hij vaak in café Pavlov aan het Spui. Enige maanden voor zijn overlijden spraken we in Pavlov buiten onder de luifel - binnen mocht niet gerookt worden - met vertaalster Elena Vlasenko. Stephan is op dat gesprek vele malen teruggekomen. Hij was ermee verguld. In een bovenruimte van Pavlov hebben we afgelopen december ook de muzikale herdenkingsbijeenkomst gehouden voor Stephan. Mét zigeunerorkest natuurlijk.

8. Liefhebber van zigeunerorkesten

We gaven het al aan. Stephan was hier gek op. Toen we een keer in Amsterdam bij een concert waren met Tata Mirando, stond Stephan van de tafel op en begon met volle stem mee te zingen.

9. Lijden

Stephan heeft de laatste jaren zwaar geleden. Hij was lichamelijk verzwakt door allerlei ziekten. Af en toe lag hij hele nachten wakker. Maar hij bleef inspiratie vinden in zijn vrienden.

 

 

Vertalingen van het werk van Stephan Lang

De Mollenjager

Hongaars verschenen bij uitgeverij Pont als 'A vakondvadász', vertaler Csikós-Vargha Hedvig, 2002.

Oekraïens, verschenen bij uitgeverij Univers als 'Кротолов', vertaler Olena Vlasenko, 2008

Esperanto, verschenen bij de Vlaamse Esperanto League als ‘La talpoĉasisto’, vertaler Gerrit Berveling, 2008

 

De Transsylvanische Bruiloft

Esperanto, verschenen als ‘La Transilvana Nupto’, vertaler Gerrit Berveling, 2010