Willem Writs

De 17e en 18e eeuw waren eeuwen waarin de rede, het verstand en vooral het logisch nadenken belangrijker werden dan emoties en het volgen van kerkelijke of gangbaar politieke standpunten. Het was onder meer de tijd van de Verlichting en een omwenteling in de Europese politieke machtsverhoudingen.

Willem Writs (1732-1786) maakte deel uit van de ambachtelijke kleine burgerij en speelde een belangrijke rol in artistiek Amsterdam als horlogemaker, ‘werktuigkundige’, tekenaar, plaatetser en uitvinder. Hij bezat een horlogerie aan de Vijzelstraat en stond beroemd om zijn prachtige klokken, die een fortuin kostten. Als echte verlichte burger was hij groot fan van de filosofen Voltaire en Hume. Ook kon hij zich goed vinden in verlichte predikanten die geloof en kennis samen brachten.

Een nieuw genootschap

In 1771 bracht Writs een informeel genootschap bijeen getiteld Sapientia et Libertate (‘Wijsheid en Vrijheid’). Hier filosofeerde hij met vrienden thuis of in het koffiehuis over de samenleving, vaderland, kunst en wetenschap. Gaandeweg ontstond het plan een democratisch georiënteerd broederschap op te richten. Dit genootschap moest het verstand en de deugd vergroten, de kunsten en wetenschappen beoefenen en ‘neerlands handel’ stimuleren. Op 3 november 1777 werden de plannen werkelijkheid: aan de Leliegracht werd De Bataafsche Maatschappy der edele Verdiensten of De Algemeene Broederschap der Vrye Konstgenooten opgericht, onder de zinspreuk Felix Meritis (‘Gelukkig door Verdiensten’).

Writs was de eerste administrateur van het genootschap en effectief lid van de departementen Natuurkunde, Koophandel, Letterkunde en Tekenkunde. Het genootschap groeide en toen een verhuizing naar de Fluweelen Burgwal (nu Oudezijds Voorburgwal) alsnog niet genoeg ruimte bood, werd er een prijsvraag uitgeschreven voor het ontwerpen van een nieuw gebouw. Jacob Otten Husly won met zijn ontwerp voor een prestigieus pand op Keizersgracht 324; het gebouw dat we ook nu kennen als Felix Meritis.

Mislukte droom

Writs’ levenswerk was een uitvinding die hij de ‘moddermolen’ noemde, een nieuw type baggermolen dat dichtgeslibde wateren en grachten kon leegmalen. Rond 1780 presenteerde Writs zijn uitvinding aan het departement Koophandel, maar zijn medeleden bleken niet erg enthousiast. Kort nadat Writs zijn financiële bevoegdheden had moeten afstaan wegens administratief wanbeheer, werd zijn verzoek om aandelen aan te bieden afgewezen. De realisatie van de peperdure machine ging hierdoor in rook op. Writs was ziedend en diep teleurgesteld, wat volgens sommige zijn dood heeft versneld. Willem Writs overleed in 1786 en heeft de inwijding van het gebouw aan de Keizersgracht nooit mogen meemaken.

Vergeten is hij overigens nooit. Bij de inwijding van het gebouw Felix Meritis in 1788 vertelde Jan Hendrik van Swinden (1746-1823): “De Maatschappy Felix Meritis is haare geboorte verschuldigd, aan wylen den vlytigen Heer WILLEM WRITS, en werd in den jaare 1777, op den 1sten November, door veertig Liefhebbers van Weetenschappen en schoone Kunsten in Amsterdam, gevestigd; welke eerste Leden ook daarom nog Ledenstichters geheeten worden (…). Deeze Leden, oordeelende dat 'er niets pryswaardiger is dan zich verdienstelyk te maaken, en zyn geluk zo wel in aanhoudende poogingen om verdienstelyk te worden, als in verdiensten zelf te zoeken.”

 

Functie / titel:
Oprichter genootschap Felix Meritis
Plaats sterven:
Amsterdam
Sekse:
Man
Woonplaatsen:
Amsterdam

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0