Yayoi Kusama

Yayoi Kusama

Yayoi Kusuma’s kunst is één groot gestippeld universum. Waarom altijd die stippen? Yayoi: “Vraag dat maar aan mijn hand. Stippen zijn symbolen van de wereld, van de kosmos. De maan, de zon, de sterren zijn allemaal van stippen gemaakt. Jij en ik ook.”   

Ze maakt haar werken soms ook ’s nachts, want door angstaanvallen kan Kusama niet altijd slapen. Ze omschrijft haar werk als ‘kunstmedicijnen', een soort therapie. 

Infinity Mirror Room

In de oneindige spiegelkamer, de Infinity Mirror Room, stap je letterlijk in Kusama's geest binnen. In de gigantische kamer met duizenden rode stippen, fallussen en eindeloze spiegelingen kun je je volledig in onderdompelen. Kusama lijdt onder andere aan horror vacui: de vrees voor lege ruimtes. Haar thema is de oneindigheid.

Veertig jaar geleden liet Kusama zich vrijwillig opnemen in een psychiatrische kliniek, waar ze nu nog steeds woont. Aan de overkant van de kliniek heeft ze haar eigen atelier. Ze maakt sculpturen en installaties, maar ook schilderijen, mode en teksten. Yayoi Kusuma wordt beschouwd als een van de belangrijkste kunstenaars van Japan.

Matsumoto

Op de basisschool in Matsumoto begon ze tekeningen te maken van pompoenen. Haar moeder was er op tegen, ze moest zich haasten de tekeningen af te maken voordat ze binnenkwam. De verhoudingen thuis lagen ingewikkeld: vader ging vaak vreemd en moeder vroeg Yayoi te spioneren. Het leidde ertoe dat seks voor Yayoi een traumatische zaak werd, waar ze lange tijd niets van moest hebben. Later ging ze dit overcompenseren.  

Toen ze tien jaar oud was, begon ze hallucinaties te ervaren die ze heeft beschreven als ‘lichtflitsen, aura's of dichte stippenvelden’. Tot deze hallucinaties behoorden ook bloemen die met Kusama spraken, en patronen in stof waar ze naar staarde, die tot leven kwamen, zich vermenigvuldigden en haar overspoelden of uitdoofden. Kunst werd haar ontsnapping uit haar familie en haar eigen geest. Haar fixatie op stippen kwam door de gladde witte stenen in de bedding van de rivier bij haar ouderlijk huis, realiseerde ze zich vele jaren later.

Kyoto

In 1948 ging ze naar de Kyoto Municipal School of Arts and Crafts waar ze zich toelegde op de bestudering van de Nihonga-schilderkunst. Maar daar raakte ze gefrustreerd van. Ze verlegde haar belangstelling naar Europese en Amerikaanse avant-garde. Dat leverde resultaat op: in de jaren vijftig exposeerde ze diverse werken in zalen in Matsumoto en Tokio. Het gaf haar zo veel vertrouwen dat ze abstracte vormen, al gauw stippen, niet alleen op papier maar ook op muren vloeren, doeken, huishoudelijke voorwerpen en haar assistenten schilderde. ‘Polkadots’ noemde ze die stippen.

New York

In 1956, 27 jaar oud, vertrok ze, na een kort verblijf in Frankrijk, naar de Verenigde Staten. Veel van haar vroege werk vernietigde ze. Een jaar woonde ze in Seattle en, na contact met Georgia O'Keeffe, ging ze naar New York om “de stad in de schijnwerpers te zetten”. Al snel kreeg ze lof van de anarchistische kunstcriticus Herbert Read. “Yayoi is een leider van de avant-gardebeweging.”

In 1961 verhuisde ze haar atelier naar hetzelfde gebouw als Donald Judd en beeldhouwer Eva Hesse werkten. Ze begon voorwerpen zoals ladders, schoenen en stoelen te bedekken met witte fallische uitsteeksels. Dat deed ze in een enorm tempo. Ze ontwikkelde ook andere gewoontes, zoals zichzelf routinematig laten fotograferen met nieuw werk en regelmatig in het openbaar verschijnen met haar kenmerkende kortgeknipte pruiken en kleurrijke, avant-gardistische mode.  

Ze zette haar serie Mirror / Infinity-kamers voort. In deze complexe infinity-spiegelinstallaties bevatten speciaal gebouwde kamers met spiegelglas tientallen neonkleurige ballen die op verschillende hoogtes boven de kijker hangen. Als een bezoeker binnen op een klein platform staat, krijgt hij/zij de illusie van een oneindige ruimte.

Happenings  

In de daaropvolgende jaren bleef Kusama productief. In 1966 experimenteerde ze met kamergrote, vrijstaande installaties met spiegels, lichten en ingespeelde muziek. Ze werd er echter niet echt rijk van. Rond deze tijd werd ze regelmatig in het ziekenhuis opgenomen vanwege te hard werken. O'Keeffe haalde haar dealer Edith Herbert over om verschillende werken van Kusama te kopen om haar uit de  financiële problemen te helpen.

In de jaren zestig organiseerde Kusama bizarre happenings op opvallende plekken zoals Central Park en de Brooklyn Bridge, vaak met naakte mensen, bedoeld om te protesteren tegen de oorlog in Vietnam. Ze schreef een open brief aan Richard Nixon waarin ze aanbood om seks met hem te hebben als hij de oorlog in Vietnam zou stoppen.

Biënnale van Venetië - 1

In 1966 nam Kusama aan 33e editie van de Biënnale van Venetië. Haar Narcissus Garden bestond uit honderden gespiegelde bollen buiten in de openlucht in wat ze een ‘kinetisch tapijt’ noemde. Het ging zowel over zelfpromotie als over de kapitalisering van de kunstmarkt. Zodra het werk was geïnstalleerd op een gazon, begon Kusama, gekleed in een gouden kimono, elke individuele bol te verkopen voor 1.200 lire (US $ 2), totdat de organisatoren van de Biënnale er een eind aan maakten.  

In 1973 keerde Kusama vanwege haar slechte gezondheid terug naar Japan, waar ze surrealistische romans, korte verhalen en poëzie begon te schrijven. In 1977 meldde ze zich in een ziekenhuis voor geesteszieken, waar ze uiteindelijk permanent ging wonen. Om te gaan werken stapte ze naar de overkant.

Biënnale van Venetië - 2

In 1993 was ze weer present op de Biënnale van Venetië. Het werd een groot succes. Ze had een oogverblindende spiegelkamer vol met kleine pompoensculpturen gemaakt. Daarin ging ze, in bijpassende goochelkledij, aan de slag. Het werd uiteindelijk een groot geel pompoensculptuur met een patroon van zwarte vlekken. De pompoen, die ze al op zeer jonge leeftijd afbeeldde, was haar alter-ego.

In 2015-2016 reisde de eerste overzichtstentoonstelling in Scandinavië naar vier grote musea in de regio: Louisiana Museum of Modern Art in Denemarken, Heine Onstad Museum, Noorwegen, Moderna Museum in Zweden en Helsinki Kunstmuseum in Finland. Deze grote show bevatte meer dan 100 objecten en grootschalige spiegelkamerinstallaties. Het presenteerde verschillende vroege werken die niet aan het publiek waren getoond sinds ze voor het eerst werden gemaakt, waaronder een presentatie van haar experimentele modeontwerp uit de jaren zestig. In 2017 opende een 50-jarige retrospectief van haar werk in het Hirshhorn Museum in Washington, DC. De tentoonstelling bevatte zes Infinity Mirror-kamers en zou naar vijf musea in de VS en Canada reizen. in 2017 ging haar eigen Museum, het Yayoi Kusama-museum in Tokio open zodat haar werken in verschillende samenstelling permanent te zien zouden zijn.  

Obsessieve gedachten

Curator Mika Yoshitake tot slot: “Kusama's werken dompelen de bezoeker, de gehele persoon, onder in haar obsessieve repetitieve denkwereld. Haar gedachten waren oorspronkelijk bedoeld om haar demonen te ontsnappen, maar nu deelt ze die met de hele wereld.”

Functie / titel:
kunstenaar
Geboorte- en sterfdatum:
22 maart 1929
Plaats geboorte:
Matsumoto
Sekse:
Vrouw
Woonplaatsen:
Matsumoto, Kyoto, Tokyo, Seattle, New York, Tokyo

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0