Batterijen aan de Overeindseweg

Horizontal tabs

Beschrijving

Het verdedigingswerk verrees ten tijde van het uitbreken van de Frans-Duitse oorlog van 1870. In Nederland werd een mobilisatie afgekondigd. In het kader van de versterking van zwakke plekken werden rond de stad Utrecht enkele vooruitgeschoven forten gebouwd, zoals de Batterijen.

Nadien is het Werk aan de Overeindseweg, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, nog uitgebreid. Rond 1982 is een deel ervan verdwenen door een aanpassing van het Amsterdam-Rijnkanaal ter hoogte van de Plofsluis.

Voorpost van Fort Jutphaas

Van het ooit langgerekte, 12 hectare metende verdedigingswerk aan de Overeindseweg resteert alleen het noordelijke deel, met wachthuis, verstopt onder een dikke laag beschermende aarde. Alleen de voorkant, aan de veilige achterkant van het fort (keel) is zichtbaar.

Verder staan er nog een fortwachterswoning en een houten loods. Hoofdtaak van de twee batterijen, oorspronkelijk opstelplaatsen voor geschut achter een aarden wal, was de verdediging van de Overeindseweg en een inundatiekanaal met sluis. Deze waren van vitaal belang voor de onderwaterzetting van lager gelegen terreinen bij Utrecht.

De overblijvende batterij ten westen van Houten ligt pal aan het Amsterdam-Rijnkanaal. Tussen 1871 en 1873 werden ze opgeworpen als voorpost van Fort Jutphaas. Ze lagen aan weerzijden van de Overeindseweg, waar ook Fort Jutphaas aan lag. De reikwijdte van de kanonnen was in korte tijd zo toegenomen dat de eerste verdedigingsring oostelijk van Utrecht niet langer volstond. De versterkingen kwamen daarom een stuk oostelijker te liggen.

De vier Lunetten

Uit dezelfde tijd als de batterijen stamt het ‘inundatiekanaal’, dat tevens als fortgracht diende. Het verbond de Schalkwijkse Wetering met de vier Lunetten op de Houtense Vlakte. Bij oorlogsdreiging kon het water via tal van sluizen naar de vier Lunetten op de Houtense Vlakte bij Utrecht stromen voor het onderwater zetten (inunderen) van terreinen langs de stadsrand.

Omdat het kanaal door hoger gelegen gebied liep, was extra verdediging hier nodig om te voorkomen dat de vijand er zou binnendringen om het kanaal af te dammen.

De batterijen waren gereed in 1873. Oorspronkelijk waren het twee op zichzelf staande aarden verdedigingswerken. Later zijn ze met elkaar verbonden door een wal en kregen beide een eigen wachthuis en remise. De noord- en oostkant van de batterijen werden ook voorzien van een stevige aarden wal, aan de veilige achterkant (keel) was het langgerekte forteiland open.

Privaat

Alleen in het wachthuis op de zuidelijke batterij was een keuken. Daaruit blijkt dat ook de bemanning van de twee fortdelen een eenheid vormde. In het zuidelijke wachthuis aten waarschijnlijk meer officieren, want die hadden hier hun eigen toilet. Op het noordelijk deel moest iedereen plaatsnemen op hetzelfde ‘privaat’, een mooi woord voor een simpele poepdoos.

De zuidelijke batterij is verdwenen toen het Amsterdam-Rijnkanaal in 1982 werd verbreed. Bij de sloop van de zuidelijke batterij is het noordelijke exemplaar ook aangetast. Zo is het forteiland niet langer omgeven door water. Bovendien houdt de Overeindseweg hier tegenwoordig op. Toch heeft deze schakel in de waterlinie de status van Rijksmonument.

Wat er nog wel is verkeert dan ook in redelijke staat: aarde wallen en bomvrije, onder een dikke laag aarde verstopte bebouwing, allemaal typerend voor de Nieuwe Hollandse waterlinie. Ook de relatie met het inundatiekanaal is deels nog intact.   

Waterliniepad

Uit de jaren vlak voor de Tweede Wereldoorlog zijn enkele kazematten bewaard gebleven in de aarden wal. Ook het onderstuk van een mitrailleurkazemat met stalen koepel is nog zichtbaar. Ten noorden van de batterij ligt er nog een met ‘afwachtingsruimte’ langs het kanaal (oorlog voeren betekende vooral veel wachten). De koepels zijn voor hergebruik meegenomen door de Duitsers. 

Vlak bij het fort verwijst een houten huis met schuur naar de Kringenwet, die het bouwbeleid binnen 300, 600 en 1000 meter rond forten aan strakke banden legde. Alleen bebouwing van hout was toegestaan. Bij oorlogsdreiging gingen zulke bouwsels zonder pardon tegen de vlakte of werden in brand gestoken.

Het fortterrein krijgt een nieuwe bestemming voor de zakelijke markt en voor recreanten. Er is al een bedrijf ingetrokken, er zullen er meer volgen. Renovaties zijn aan de gang. Na 100 jaar afgesloten te zijn geweest gaat het terrein dit jaar open, ook voor het publiek dat tot nu via het Waterliniepad het fort/werk kon aanschouwen.

Bronnen:

•  http://forten.nl/forten/batterijen-aan-de-overeindseweg/
•  https://www.detweedeverdieping.nu/hw-nieuwegein-batterijen-aan-de-overeindseweg-door-dirk-de-groot
•  http://hollandsewaterlinie.erfgoedsuite.nl/@1201/2-batterijen/
•  http://www.nieuwegein.nl/20925/ondernemer-gezocht-voor-herontwikkeling-fortterrein-overeindseweg/
•  http://www.oudhouten.nl/recente-tijd/batterijen-aan-de-overeindseweg/ 

 

 

 

Adres

Overeindseweg 25a
3439 LP Nieuwegein

Openingstijden

Gaat in 2017 open. 

E-mailadres

http://forten.nl/Contact/

Facilities

  •  
  •  

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0