Bommelsch Gasthuis

Monumentaal GASTHUIS uit het laatste kwart der 18e eeuw van parterre met twee verdiepingen, ter breedte van vijf assen. De bakstenen lijstgevel heeft een hardstenen plint, een middenrisaliet en een kroonlijst met houten fronton. De getoogde dubbele deur wordt omvat door Dorische zuiltjes, die een hoofdgestel met metopen en triglyphen in het fries dragen. Boven de ingang een in Lodewijk XVI-vormen omlijst venster, omgeven door drie wapenschilden aan weerszijden. De vensters hebben 15- en zesruitsramen. De gevel bezit geblokte hoeklisenen. Rechts van het pand een bakstenen portaal met getoogde deur en kroonlijst uit de eerste helft der 19e eeuw. Een gelijksoortig portaal aan de linkerzijde is ten behoeve van een recente uitbreiding van het ziekenhuis afgebroken.

Het voorm. Groote Bommelsche Gasthuis is een vanaf de 14de eeuw gegroeid gebouwencomplex tussen Kerkstraat-Vismarkt-Oude Vismarkt en Gasthuisstraat. Het oudst bewaarde gedeelte is de voorm. Gasthuiskapel (Gasthuisstraat 34). De oorspronkelijke, mogelijk 15de-eeuwse, éénbeukige zaalkerk met driezijdige koorsluiting is bepleisterd en ingrijpend gewijzigd in de 19de en 20ste eeuw. Het houten tongewelf en de kap dateren uit de eerste helft van de 16de eeuw. De Gasthuistoren (Oude Vismarkt 1), die formeel niet tot de bezittingen van het gasthuis behoorde, is een ongelede vierkante toren met traptoren en een ingesnoerde spits met peervormige bekroning en open lantaarn. De toren dateert grotendeels van de tweede helft van de 15de eeuw, de bekroning van circa 1530. In de lantaarn hangen een uurslagklok van Jasper Moer (1533) en een klokkenspel van Pieter en François Hemony (1654). Aan de westgevel is een, mogelijk 17de-eeuws, ruiterspel te zien. Het classicistische hoofdgebouw (Kerkstraat 2) is in 1782-'87 gebouwd naar ontwerp van C. van Leeuwen. Boven de met dorische zuilen en hoofdgestel omlijste ingang bevindt zich een vensteromlijsting in Lodewijk XVI-stijl. Naar plannen van A.L. van Gendt zijn in 1894 het hoofdgebouw, de kapel en diverse panden aan de Oude Vismarkt tot één complex samengevoegd. Hierbij heeft men de vleugel aan de Oude Vismarkt gepleisterd.