Brouwerij De Brabander

Dommelstraat nummers 109-111. Voormalige brouwerij Sint-Joseph of brouwerij De Brabander in oorsprong minstens opklimmend tot begin 19de de eeuw, maar omgevormd en vergroot in het derde kwart van de 19de eeuw. De bestaande landbouwbrouwerij werd volgens het kadasterarchief in 1875 door brouwer Joseph De Brabander uitgebreid en uitgerust met een stoommachine tot een stoombrouwerij. Daarvan getuigt ook volgend opschrift van een gedenkplaat: ?A. M. D. G./ gebouwd door/ Denis, Jan, Amelie en Pharaïlde. De Brabander,/ broeders en zusters/ in het jaar 1875.? Deze bronzen gedenkplaat afkomstig van de bedrijfsgebouwen op de vroegere binnenplaats, werd recent aangebracht tegen de straatgevel van de vroegere schuur en stallen, naast de huidige oprit. Nieuwe stalvleugel en schuur volgens kadasterarchief van 1879. Na de stopzetting van de brouwerij werd het gebouwencomplex begin de jaren 1920 omgevormd tot een hoeve. Een deel van de brouwerijgebouwen werd daarbij aangepast tot een woning. Nadien werd het gebouwencomplex evenals de grote binnenplaats opgesplitst in twee. Aan de gang zijnde renovatiewerken gepaard met lichte veranderingen, gedeelten zoals de ast intussen verdwenen. Doch nog als landelijke industriële gebouwen voortkomend van de vroegere brouwerij herkenbaar gebleven complex in baksteenbouw met pannen zadeldaken. Het omvangrijkste gedeelte met vroeger brouwerijgebouw wordt gevormd door de achterin gelegen vleugels opgetrokken in L-vorm met markerende hoge vierkante schoorsteen rechts opzij ervan. Het langste gedeelte (parallel aan de straat) telt anderhalve bouwlaag op kelderverdieping van acht traveeën (met knik) naar achter van de drie linker traveeën. Jaartal 1875 in zwarte pannen gelegd in het voordakschild van het centrale deel, bij recente dakwerken toegevoegd. Voor- en achtergevel met regelmatige travee-indeling geritmeerd door rechthoekige spaarvelden onder de lage zolderverdieping. Lisenen voorzien van verluchtingsgaten van luchtkokers. Getoogde muuropeningen waarvan lage keldervensters voorzien van tralies. Onder de daklijst gedeelde rechthoekige zoldervensters of blinde vensters. Open galerij onder lessenaarsdak tegen de erfgevel slechts gedeeltelijk gereconstrueerd. Tussendeur in dwarswand na opdeling gedicht (tussen nr. 109 en 111). Kelderverdieping en verhoogde begane grond voorzien van bakstenen troggewelven tussen ijzeren liggers centraal geschraagd door I-balk op slanke ronde ijzeren steunen. Keldervloer (nr. 109) van zeshoekige tegels in zwart, geel en grijs. Voorts bakstenen vloeren. Tot boerenwoning gewijzigde en verhoogde twee rechtertraveeën (zonder kelder) met recent geïncorporeerd rechts aanleunend vroeger stookkot en bakoven. Vensterluiken naar oud model hermaakt. Aanpalende hoge rechte basis van de voorts vrijstaande vierkante fabrieksschoorsteen versmallend naar boven toe en voorzien van decoratief metselwerk (lijsten en spiegels). Aan de erfzijde tegen de woning aanpalende stal recent verbouwd ter uitbreiding van de woning (confer gevelsteen met jaartal 2003).
Ook nog behorend bij nummer 109: de ingekorte rest van de vroegere dwarsschuur met stallen naast de oprit onder zadeldak van zwarte pannen. Twee linker traveeën (stalgedeelte) in verzorgd metselwerk met verwerking van gesinterde baksteen voor plint, lisenen, getrapte daklijst en kordonlijst en ter omlijsting van blindnissen met afgeronde hoeken.
Haakse stalvleugel links van de vroegere binnenplaats (horend bij erf van woning nr. 111) met verankerde en door lisenen geritmeerde erfgevel. Eenvoudig bakstenen huis aan de straat, naar verluidt vroegere conciërgewoning van de brouwerij uit het tweede kwart van de twintigste eeuw.