Den Haag – De Haagsche Passage

Horizontal tabs

Beschrijving

De Haagsche Passage is een schitterende, meer dan 120 jaar oude, overdekte winkelstraat in het hart van de stad. Het is, samen met het in 2005 gerestaureerde hotel Des Indes, het voormalige departement van Justitie aan het Plein en station Holland Spoor één van de mooiste 19e eeuwse pronkstukken die de stad rijk is.  

Na de restauratie van de bovenste etage stokte de adem me soms in de keel. Het is heel erg mooi geworden. Eigenlijk valt de derde arm, die uit de jaren ’20 stamt, nu wat uit de toon. In april 2008 heeft de Passage – terecht – een belangrijke prijs gewonnen. De NWR vond de Passage ‘een authentiek winkelmonument, dat door zijn historie, schoonheid en grandeur internationale allure heeft.’

Geboorte

Tot het eind van de 18e, begin 19e eeuw moesten voetgangers de (vieze) straten, vaak zonder trottoirs, nog delen met ruiters, koetsen en handkarren. Er bestonden wel wat winkels, maar de meeste goederen werden op markten gekocht. Een voorbeeld van zo’n winkelstraat is de Halstraat, in de 17e eeuw de eerste Haagse winkelstraat waar geen wagens konden komen.

Eind 18 eeuw komen er in Parijs steeds meer echte winkels en ontstaan diverse smalle winkelstraten. Als de straten dan ook overdekt worden om het publiek te vrijwaren van weer en wind is de passage – of galerie – geboren. De passage was voor de gewone man en vrouw , de galerie was meer voor de ‘Beau Monde’.

Panoramas

Het is 1799, de tijd van Napoleon, als in Parijs de eerste winkelpassages worden gebouwd: de Passage des Panoramas en de Passage du Caire. Deze en andere oude Parijse passages zijn vaak smalle steegjes, niet veel breder dan drie tot vier meter, die bestaan uit winkels met daarboven een halve etage woon en / of opslagruimte.

Ooit had Parijs 130 van die passages, nu zijn er nog maar twintig over. Een opvallende toegangspoort ontbreekt vaak. Ze worden afgesloten met een eenvoudig hek. De Passage des Panoramas had twee ronde torens bij het begin van de straat met daarin twee panorama’s, schilderijen vergelijkbaar met het beroemde Panorama Mesdag in Den Haag.

Bazars

In 1823 werd het in Parijs verplicht gesteld  om bij de aanleg van wegen ook trottoirs toe te voegen en enkele decennia later krijgt Parijs zijn beroemde boulevards. De winkels verhuizen vervolgens van de smalle passages naar de brede Boulevards en de eerste warenhuizen, Bazars, ontstaan.  In Parijs eindigt omstreeks 1860 het tijdperk van de – kleine – passages. Zie ook het ‘Passagen Werk’ van de filosoof Walter Benjamin, www.kabk.nl/docu/Benjamin.pdf‎ 

Europa volgt Parijs

In de rest van Europa begint men dan pas echter grote Passages neer te zetten.  In Italië worden ze ‘Galleria’ genoemd en in België soms ‘Gallerij’. Het Italiaanse Genua heeft de Galleria Giuseppe Mazzini en Napels de enorme Galleria Umberto I (1887). Dit is waarschijnlijk de grootste, 19e eeuwse, passage ter wereld. Ook in Brussel zijn in de 19e eeuw enkele passages gebouwd. De grootste is de St. Hubertuspassage of St. Hubertusgallerij (1846). Het is de oudste nog bestaande winkelpassage buiten Frankrijk. De eerste Passage van Brussel (1820) was de Passage de la Monnaie, bij het Muntplein. Die passage werd helaas gesloopt toen de metro werd aangelegd.

Rotterdam

In Rotterdam is in 1878 een 100 meter lange Passage gebouwd tussen de Korte Hoogstraat en de Coolsingel, tot 1914 een echte singel met water. Deze passage, met een zeer bijzonder poortgebouw aan de Coolsingel, heeft het bombardement van 14 mei 1940 niet overleefd.

Andere passages stonden in Zandvoort (1885, afgebroken door de Duitsers in de oorlog) en Amsterdam (1883) tussen de Nieuwendijk en Frederik Hendrikkade. Het was een prachtig mooie passage. Van buiten én van binnen een kunstwerk. Die Amsterdamse passage, Gebouw Mercurius, bestaat nog, maar anno 2013 is het een Albert Heijn en dat is toch wel even schrikken.

Voorbeeld St. Hubertusgallerij

Den Haag had al in 1878 een kleine Galerij gekregen in schitterende Neo-Renaissance stijl. Deze hoorde bij Hotel Central aan de Korte Poten. Die is afgebroken in 1915. Maar er werden plannen gemaakt voor een grotere Passage met drie zij-armen. De Brusselse St. Hubertusgallerij diende duidelijk als voorbeeld. Omdat geen enkele Nederlandse bank geld voor de bouw van de Passage wilde lenen, is het ook een Brusselse bank geweest die als financier optrad.

Binnenplein

De ‘Haagsche Passage’ was in 1885, na de totstandkoming van de eerste twee armen, circa 150 meter lang. Op het punt waar de twee (thans drie) armen van de Passage samenkomen, bevindt zich een rond binnenplein, onder een dertiendelige glazen koepel met een doorsnede van veertien meter.

Het gedeelte tussen het Buitenhof en het binnenplein is tachtig meter lang en zeven meter breed, het gedeelte tussen het plein en de Spuistraat is zestig meter en zes meter breed. De twee armen van de Passage liggen niet in elkaars verlengde, maar er zit een knik in. Dat is geen toeval. Doordat het einde van de Passage niet zichtbaar is, is de aandacht van het publiek niet op het eind van de Passage, maar op de winkels gericht.

Verfijnd genot

‘In de gebogen Passageweet men van geen verte en geen einde en het zijn de kleine, bekoorlijke en gevarieerde winkels die het oog onafgeleid trekken van de Winkelende Vrouwen die het oog, evenzo afgeleid, trekken van de man voor wie zelfs het meewinkelen aldus wordt tot een verfijnd genot.’

Bordewijk, ‘Haagse Mijmeringen’

In verband met de bouw van de Haagse Passage moest een nieuwe doorgang worden gemaakt. De straat – anders dan bijvoorbeeld het geval was bij de St. Hubertusgallerij in Brussel – bestond nog niet. Daarbij moesten 39 oude woningen gesloopt worden. Onder andere een zgn. ‘exploitatie-hofje’ achter het Buitenhof.

Poortgebouwen

Bij de ingangen bevinden zich twee poortgebouwen. Die aan de Spuistraatzijde is minder rijk gedecoreerd dan die aan de andere kant. Een eigenaar van een huis aan de Spuistraat weigerde namelijk zijn pand te verkopen, waardoor de oorspronkelijke plannen voor een indrukwekkende poort aan die kant niet uitgevoerd konden worden.

Klassiek

De Haagsche Passage is één van de laatste klassieke passages die gebouwd zijn in Europa. In Parijs werd de laatste al circa twintig jaar eerder gebouwd. De passages van Schiedam, Breda en Roosendaal zijn 20e eeuws. De laatste jaren ontstaan steeds meer moderne varianten. Overdekt winkelen heeft immers vele voordelen, zeker in Nederland.   

De 19e eeuwse passages werden opgevolgd door de eerste warenhuizen. In Den Haag waren dat de Grand Bazar, eind 19e eeuw, aan de Zeestraat, hoek Bazarstraat, het Grand Magasin de La Paix (1906) in de Spuistraat en La Maison de Bonneterie (1913). De Grand Magasin – of Grand Bazar – de la Paix en Maison de Bonneterie zijn gebouwd bij de oude uitgangen van de Passage. De Bijenkorf durfde het aan om haar gebouw een stuk verder te bouwen aan de Grote Marktstraat (1926).

Derde arm

De Passage werd in 1928 – ’29 nog uitgebreid met een derde arm naar de Hofweg. In 1885 had men al een aanzet gegeven in dezelfde Neo-Renaissance stijl. Maar omdat de Hofweg pas in de 20e eeuw werd gecreëerd, liep die arm dood. Dat 19e eeuwse gedeelte is ook weer afgebroken in 1928. De nieuwe arm zou een iets andere richting opgaan. Dat is nog duidelijk te zien. Het is uitgevoerd in een compleet andere stijl, het expressionisme. De sfeer is er ook altijd ‘anders’ dan in de twee andere zij-armen. Naast deze derde arm lag tot het einde van de 20e eeuw Bioscoop Passage.  Deze is circa 1990 gesloten en er kwam een luxe hotel voor in de plaats.

Boven de winkels in de Passage bevinden zich ook nu nog enkele woningen. Het waren er ooit meer en het zullen er in de toekomst ook weer meer worden.

Mooiste boekhandel

De ruimte van het voormalige hotel Du Passage dat bijna veertig jaar leeg stond, is in de periode 2002-2004 opgeknapt. Daar opende december 2004 Verwijs de grootste en mooiste boekhandel van Den Haag. Met een totaal oppervlak van ca. 1750 m2, verdeeld over drie verdiepingen, was het een van de grootste publiekstrekkers van de Passage. Een binnentuin van het verdwenen hotel werd een soort tweede, kleinere passage. Het pand heeft zowel historische als moderne onderdelen.   In 2013 is – vanwege de daling van de boekenverkoop – Verwijs van deze locatie vertrokken en ingetrokken bij De Slegte in de Spuistraat. Naar verluid is Apple de nieuwe bewoner van het pand.

In de periode 1959 – 1961 zijn veel ornamenten verwijderd bij een grote renovatie. Er waren stukken naar beneden gevallen en reparatie was toen nog te duur. Eind september 2005 is men begonnen om replica’s van de verwijderde ornamenten terug te brengen.

Achterom

Men kan de Passage bereiken via de drie poorten, maar ook via het zogenaamde ‘Achterom’, een van de laatste middeleeuwse steegjes van den Haag Het Achterom bestond al in de vroeger middeleeuwen en bevond zich net buiten de muur rond het Buitenhof. Al in 1356 wordt gesproken over het ‘Achteromme’.

Vanaf 2011 wordt gewerkt aan een verlenging van de Passage richting Grote Marktstraat.

 

Architecten: oorspronkelijk H. Wesstra jr. & J.C. van Wijk, uiteindelijk H. Rieck & H. Moreaux

Bouwjaar: 1882 – 1885

Stijl: Neo-Renaissance

Rijksmonument

 

Uitbreiding 1928 – 1929

Architect: J. Duijnstee

Stijl: Expressionisme

Algehele restauratie: 2001 - 2007

Adres

Passage 11
2511 AB Den Haag gravenha

Openingstijden

9.00 - 18.00

Telefoonnummer

070-3550135

Facilities

  •  

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 1