Fort bij Honswijk

Horizontal tabs

Beschrijving

Het grote fort werd gebouwd van 1841-1847 als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort heeft een imposante bomvrije geschutstoren.

Samen met Fort bij Everdingen aan de overzijde van de Lek sloot het fort de hooggelegen doorgang (acces) van de Lekdijken en de uiterwaarden hermetisch af. Het fort is in oktober 2016 aangekocht foor de gemeente Houten. Er ligt een plan voor om Fort bij Honswijk via het concept ‘te gast’ in de komende vijf jaar op organische wijze te ontwikkelen.

Verdediging van de toegang tot de Lek

In de directe omgeving van het fort ligt een aantal andere interessante onderdelen van de Waterlinie, zoals de Gedekte Gemeenschapsweg (1874-1879), het Werk aan de Korte Uitweg (1876-1879) en de dubbele loopgravenstelling Werk aan de Groeneweg (1914-1918/1940).

Het hele complex van Fort bij Honswijk beslaat circa dertien hectare. Het bestaat uit de fortgracht met aangrenzende gronden en het forteiland met daarop een aantal - grotendeels monumentale - gebouwen. Het fort is van grote cultuurhistorische, maar ook natuurlijke en land- schappelijke waarde.

Het fort had onder meer een functie als verdediging van de toegang tot de Lek (het Lekacces) en van een grote en een kleinere inundatiesluis voor Lekwater. Fort bij Honswijk was het eerste en grootste torenfort van de Waterlinie. De vrijstaande bomvrije toren van zwaar metselwerk had een  kelder en drie verdiepingen met kantelen erop. Het fort had een gracht en een ophaalbrug. Fort bij Honswijk is genoemd naar het nabijgelegen gelijknamige buurtje, maar het was aanvankelijk bekend als Fort Willem II.

Interneringskamp voor collaborateurs

Het fort is in het kader van de wapenwedloop in 1879-1888 belangrijk gemoderniseerd, want een vrij in het veld staand fort was te kwetsbaar. Voorafgaand hieraan zijn langs de oostzijde van het fort het inundatiekanaal, met een derde sluis, en de Gedekte Gemeenschapsweg aangelegd. Bij modernisering werd de bovenste verdieping van de toren verwijderd, waarna deze aan de oostzijde voortaan werd beschermd door een aangeaarde contrescarpgalerij (vooruitspringende, halfronde, natuurstenen afdekking). Tevens kwamen enkele zogenoemde bomvrije gebouwen tot stand, met name een poortgebouw en een kazemat. In het oevergebied van de Lek ten oosten van het fort en van het inundatiekanaal kwamen in twee fasen tientallen kleine betonnen werken tot stand.

In latere fasen werd aan het fort zelf nauwelijks veranderd, maar zijn wel verschillende gebouwen toegevoegd, die voor de bescherming van ondergeschikt belang zijn. In 1939 begon de derde mobilisatie en is de aanliggende polder Blokhoven geïnundeerd. De Duitsers hebben gebruik gemaakt van het fort in 1944-1945. Na de oorlog diende het fort enkele jaren als interneringskamp voor collaborateurs. Vervolgens is het fort tot 1968 gebruikt door de Koninklijke Luchtmacht.

Gaaf bewaard

Toen zijn onder andere een werkplaats, kantine, kantoren en een schietbaan aangelegd. Van 1968 tot 1996 is het fort gebruikt voor munitierenovatie. Omstreeks 1985 is de grote inundatiesluis voor het Lekwater bij de dijkverzwaring ter plaatse ondergewerkt en grotendeels gesloopt. Tevens is een deel van het inundatiekanaal aan de oostzijde van het fort gedempt, inclusief de derde aangelegde sluis, aan de noordoostzijde van het fort.

Het Fort bij Honswijk is van grote cultuurhistorische betekenis. Het complex is representatief omdat het nog steeds de fysieke onderdelen, kenmerken en vele omgevingskenmerken vertoont die destijds tot bouw en aanpassing aanleiding waren. Het complex is gaaf bewaard omdat qua structuur en fysiek voorkomen de hoofdzaken van de toestand in de jaren ‘70 van de 19de eeuw zijn bewaard en nauwelijks zijn gewijzigd.

Vleermuizen

Samen met Lunet aan de Snel, Werk aan de Korte Uitweg, de Gedekte Gemeenschapsweg, het Inundatiekanaal, Werk aan de Groeneweg en het Fort bij Everdingen vormt het een uniek ensemble met een vrijwel gave relatie tot het schootsveld. De cultuurhistorische waardering heeft geleid tot aanwijzing van het fortcomplex tot rijksmonument. De rijksmonumentale onderdelen worden beschermd door de Monumentenwet.

Het fort is bijzonder geliefd bij vleermuizen. Die weten met name de toren goed te vinden. In de nazomer zie je er hele zwermen rondvliegen. Het zijn vooral de zogeheten watervleermuizen. Hun aantal wordt geschat op 3500 tot 4700. Daarnaast vliegen er ook baardvleermuizen (zo’n 150), dwergoorvleermuizen en franjestaarten rond.

Bronnen:

http://encyclopedie-van-de-waterlinie.123website.nl/
http://www.oudhouten.nl/recente-tijd/fort-honswijk/
http://forten.nl/forten/fort-honswijk/
http://www.forten-honswijk-everdingen.nl/fort-honswijk/
https://cultureelerfgoed.nl/dossiers/nieuwe-hollandse-waterlinie  

 

Adres

Lekdijk 58
3998 NJ Schalkwijk

Facilities

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0