Fort bij ’t Hemeltje

Horizontal tabs

Beschrijving

Het fort bij ’t Hemeltje is tussen 1877 en 1880 gebouwd. Het is vernoemd naar een boerderij met herberg die er eerst stond. Het fort was berekend op 250 manschappen en 34 stuks geschut. Het forteiland is 7,5 hectare groot en heeft de vorm van een trapezium.

Op de hoekpunten zitten bastions. Van achter de aarden wallen op deze uitstulpingen was het fort in geval van nood te verdedigen. Een groot deel van de bebouwing ligt onder de grond: de kazerne, de remise, en twee bomvrije onderkomens op de zuidelijke bastions.

Bastionet-caponnière

Ongebruikelijk zijn de twee onderkomens op de noordelijke bastions. Deze ‘flankkazematten’ dienden voor opslag en munitie. Ze waren bereikbaar via overdekte gangen (poternes), waaraan kruitkamers en geschutsruimten lagen. Het fort met zijn typerende contouren is vrijwel compleet bewaard gebleven.

Aan de ‘veilige zijde’ van het fort zitten driehoekige uitstulpingen: een bastionet-caponnière in militair jargon. Deze zijn bijzonder zeldzaam in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In 1914-1919 werden op de Ringkade luisterposten gebouwd. Twee van deze luisterposten zijn nog te zien.  Ook de fortwachterswoning is uitzonderlijk en niet uit hou opgetrokken, maar voorzien van stenen muren van 80 cm dik. De woning is een klein fort op zichzelf.  

Laatste fort

Fort bij ’t Hemeltje is het laatst gebouwde fort van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze verdedigingslinie diende ter vervanging van de eind 17e-eeuwse Hollandse Waterlinie. Een belangrijk verschil tussen de oude en de nieuwe linie is dat de stad Utrecht nu binnen de linie viel. Het Fort bij ’t Hemeltje is onderdeel van de tweede fortenring om Utrecht, die verder naar het oosten ligt dan de oorspronkelijke ring. Steeds krachtiger geschut maakte dit noodzakelijk.

In die tijd werd de hele Nieuwe Hollandse Waterlinie versterkt. Bij de eerste aanleg van de linie kwam de dreiging uit het zuiden, van Frankrijk. De versterking richtte zich op het oosten, op Duitsland. Het fort moest de spoorlijn naar Den Bosch en de Houtense vlakte verdedigen, een breed gebied op de Oudwulverbroek Stroomrug en de Houtense Stroomrug. Bij inundatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zou dit gebied onderlopen.

Ontploffende munitie

Uiteindelijk bleek het idee van forten al achterhaald voordat het fort af was. Tijdens de Eerste Wereldoorlog ging men met dit inzicht aan het werk. Er werden loopgraven tussen en voor de forten aangelegd en net voor de Tweede Wereldoorlog verrezen moderne betonnen groepsschuilplaatsen: de bunkers.

Tijdens de Eerste en Tweede wereldoorlog is het fort gebruikt en zaten er soldaten. In de Tweede Wereldoorlog was er in het fort luchtafweer geplaatst, die eerst bediend werd door het Nederlandse leger en daarna door het Duitse. Vlak na de oorlog, juni 1945, waren er drie doden te betreuren. Door ontploffende munitie in een van de bunkers kwam onder andere de zoon van de fortwachter om.  

Staatsbosbeheer

In 1956 verloor het fort zijn oorspronkelijke functie en werd het een munitiedepot. In 1992 vertrok Defensie. Een evenementenbedrijf nam het fort over en gebruikte het voor vuurwerkopslag. Na de vuurwerkramp in Enschede vertrok het bedrijf weer vanwege de nabijheid van de bebouwing.

Vanaf 2010 heeft Staatsbosbeheer, samen met de provincie Utrecht en de gemeente Houten, de herontwikkeling van het fort opgepakt. Het doel is gericht op het duurzaam behouden van bijzondere natuur- en cultuurhistorische waarden van het fort en het openstellen voor publiek. Met het sluiten van de overeenkomst met de nieuwe huurder is de toekomst van het fort veiliggesteld.

Duurzaamheid

Sinds november 2015 doet het fort dienst als verzamelkantoor voor organisaties die actief zijn op het gebied van duurzaamheid. De eerste gebruiker was de stichting INSID (Institute for Sustainable Innovation & Development) met als directeur ZKH Prins Carlos. Deze stichting is ook betrokken bij het herstel van het fort.

Op 10 september 2016 ging Fort bij ’t Hemeltje na jarenlange renovatie en restauratie open voor het publiek in aanwezigheid van de Commissaris van de Koning, de heer W. van Beek en de wethouder van de gemeente Houten, de heer H. Geerdes. De opening van het fort viel samen met Open Monumentendag.

Fort bij ’t Hemeltje biedt ook onderdak aan (broed)vogels en vleermuizen.

Bronnen:

•  http://forten.nl/forten/fort-t-hemeltje/
•  https://www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/kromme-rijn/bezienswaardigheden/fort-bij-t-hemeltje
•  http://hollandsewaterlinie.erfgoedsuite.nl/@1200/4-fort-'-hemeltje/
•  http://www.openmonumentendag.nl/monument/fort-t-hemeltje/

Adres

Fortweg 11
3992 LX Houten

Facilities

  •  
  •  
  •  

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0