'Hortuseiland' Het Hortusterrein is aan alle kanten omgeven door water en wordt dan ook wel met 'Hortuseiland' aangeduid.De tuin en de kassen, waaronder de vermaarde grote tropische kas, zijn voor het publiek iedere werkdag geheel gratis toegankelijk en worden veelvuldig bezocht door vele plantenliefhebbers van binnen en buiten Amsterdam. Het aardige van de ligging van de Hortus is dat behalve via de hoofdingang aan de Van der Boechorststraat, de tuin ook voor patiënten uit het aangrenzend Academisch Ziekenhuis via de ziekenhuistuin direct vrij toegankelijk is. De botanische tuin is gedurende de middagpauzes bovendien een geliefde plaats bij studenten en medewerkers van de omliggende faculteiten. Wat kan men in de Botanische tuin vinden? De uitgebreide plantencollecties van de Hortus zijn in de loop der jaren uitgegroeid tot circa 10000 soorten. Aan de noordzijde van het 'Hortuseiland' ligt een varentuin met meer dan 250 verschillende soorten en hybriden winterharde varens die temidden van vele bol- en knolgewassen en vaste planten staan uitgeplant. Aan de zuidzijde ligt een bescheiden rotstuin met daarin een Alpenplantenkas waar vele zeldzame gewassen uit het hooggebergte groeien en is er onder meer een uitgebreide collectie Semperviva (huislook) te zien. De percelen links en rechts van het hoofdpad herbergen een op aantrekkelijke wijze gegroepeerde verzameling niet alledaagse een- en meerjarige kruidachtige gewassen, waarbij minder algemene houtachtigen zorgen voor de nodge sfeer. Er zijn diverse kassen, waaronder een succulentenkas, met daarin de voor Nederland de grootste cactus- en vetplanten collectie. De planten zijn op aantrekkelijke wijze gerangschikt, waarbij de vormen van diverse geslachten optimaal worden getoond. Het overige deel van het kassencomplex wordt ingenomen door uitgebreide collecties varens, orchideeën en andere tropische gewassen. Daarbij is met name de grote tropische kas een bezienswaardigheid. Hierin wordt het tropisch regenwoud zoveel mogelijk nagebootst inclusief epifietisch groeiende varens, bromelia's, orchideeën en lianen. Een groot gedeelte van de verzameling wordt van 15 mei tot 15 oktober buiten rondom de kassen geëxposeerd. Daar kunnen ze zich onder invloed van zon en warmte weer herstellen van hun winterse ontberingen en uitgroeien tot fraaie exemplaren. Gedurende de maanden juli, augustus en september is het geheel op zijn mooist. Het gehele aanzien wordt nog eens extra verfraaid door de grote collectie bijzondere niet winterharde kuipplanten bestaande uit tropische en subtropische planten waaronder grote palmen, die dan eveneens rond de kassen staan opgesteld. Naast dit alles beschikt de Hortus over de enige Nederlandse collectie Penjing-stenen en een boeiende collectie Bonsai. Penjing is een eeuwenoude Chinese kunstvorm nauw verwant aan de Japanse Bonsai waarbij gebruik gemaakt wordt van miniatuur planten en stenen. Voor het plaatsen van de volgens de eeuwenoude esthetische traditie gemodelleerde Penjing-stenen was het nodig een gedeelte van het Hortus-complex om te vormen tot Chinese tuin. In tegenstelling tot de permanent geëxposeerde penjings zijn de kostbare bonsais slechts gedurende de zomermaanden te bewonderen wanneer ze in een aparte kooi staan opgesteld. Vanaf de vele wandelpaden is alles uitvoerig te bewonderen en om volop van diverse onderdelen te kunnen genieten, staan op de daarvoor in aanmerking komende plaatsen diverse banken opgesteld. Samenwerking De VU-Hortus beheert belangrijke onderdelen van de Nationale Plantencollectie (N.P.) zoals: cactussen en vetplanten, winterharde varens, orchideeën, met name Catasetineae en Pleurothallidineae, waarvan de uitgebreide collectie Masdevallia's internationaal een prominente plaats inneemt, de Brommeliaceae, met name de grijsbladige Tillandsia's en terristrische Bromelia-achtigen. Voorts is er een internationaal samenwerkingsverband met meer dan 500 botanische tuinen over de gehele wereld, waarbij sinds jaren gegevens, zaad- en plantmateriaal wordt uitgewisseld.
