Omschrijving
Groot blokvormig, geheel in baksteen opgetrokken hoofdgebouw, gebouwd in 1769-1771, met twee binnenplaatsen onderdeel van het complex Luthers Diaconiehuis. Gevels met risalieten en hoeklisenen. Op de middenrisaliet een fronton waarin wijzerplaat. Aan beide uiteinden van de voorgevel een brede toegangsdeur met stoepen en zandstenen deuromlijstingen, elk met twee gevellantaarns. De linkerdeur was de toegang tot de bejaardenafdeling, de rechterdeur verleende toegang tot de afdeling van de weeskinderen. Wordt daarom soms ook nog wel 'Wezenpoort' genoemd. Goede roedenverdeling. Rechts naast de voorgevel een tuinmuur met deurpijlers en lantaarns. Links naast het gebouw en verbonden met de 19de eeuwse uitbreiding een gemetselde muur met poort tussen twee posten met natuurstenen dekplaten. Boven de poortingang een lantaarn. Tweemanualig orgel, gemaakt door P. Flaes in 1872. Het instrument heeft 13 registers en mechanische tractuur. Een laatste restauratie is uitgevoerd in 1974 door de fa. Flentrop te Zaandam.
Waardering
18e eeuws Luthers Diaconiehuis van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische en architectuurhistorische waarde.
Het Luth. diaconiehuis (Nieuwe Keizersgracht 570) , nu Luth. verpleeghuis ‘Wittenberg’, werd gesticht in 1678 en kreeg in 1769-'72 het huidige gebouw met twee binnenplaatsen naar plannen van Coenraet Hoeneker. De sobere classicistische gevel is uitgevoerd met hoekrisalieten en een middenrisaliet met fronton. De zandstenen deuromlijstingen vertonen Lodewijk XVI-details. De regentenkamer en de regentessenkamer hebben stucplafonds uit de bouwtijd en door F.C. Jacobi geschilderde deurstukken. Naast het diaconiehuis, op de hoek van de Nieuwe Kerkstraat, staat het voorm. Luth. ziekenhuis (1856, C. Springer, uitgebreid 1876), voorzien van een opvallende hoekpartij met ronde belvédère en koepeldak. Het complex is gerestaureerd en gerenoveerd in 1969-'74 en 2005.
