Geschiedenis Multatuli kwam als Eduard Douwes Dekker ter wereld op 2 maart 1820 in het pand waar nu het museum gevestigd is. Het museum werd opgericht ter gelegenheid van de viering van de vijftigste verjaardag van het boek Max Havelaar, de roman die Multatuli beroemd maakte en dat in 1860 verscheen. Multatuli stelde er het kolonialisme aan de kaak en sprak rechtstreeks de koning aan op zijn verantwoordelijkheid als staatshoofd. Vanwege onderwerp, taalgebruik en toon sloeg het boek in als een bom. Nadien schreef Multatuli nog enkele andere 'romans' en essays, zoals de Minnebrieven, Woutertje Pieterse en de Ideeën. Op 19 februari 1887 overleed hij in Ingelheim in Duitsland, waarna hij als eerste Nederlander uit de historie gecremeerd werd. Tentoonstellingen In 1910 werd er een grote tentoonstelling georganiseerd ter herdenking van het verschijnen van de Max Havelaar. De organisatoren waren erin geslaagd vele boeken en manuscripten bij elkaar te verzamelen en de nog levende weduwe van de schrijver, Mimi, stelde eveneens materiaal ter beschikking. De collectie was zo indrukwekkend dat men besloot een museum ervoor op te richten. Door medewerking van de meeste bruikleengevers lukte dat en vanaf dat moment was het Multatuli Museum een feit. Na diverse verhuizingen kwam het museum in het geboortehuis van Multatuli terecht, dat met dat doel door een bewonderaar was aangekocht. Vanaf 1975 is het museum op het huidige adres te bezoeken, middenin het oude centrum van Amsterdam. In het museum is en permanente expositie te zien van persoonlijke bezittingen van de schrijver. De rondleiders nemen je aan de hand van de voorwerpen mee door leven en werk van Multatuli. Elk jaar is er in een aantal vitrines een extra thematentoonstelling te zien. Onderwerpen als vrouwen, geld en vijanden passeerden de afgelopen jaren de revue. Bibliotheek en documentatiecentrum Het museum is het centrum van de wereld als het om de Multatulistudie gaat. Dat wereld is niet overdreven als je weet dat 'Max Havelaar' de meest vertaalde Nederlandse roman is. . Het museum is over de hele wereld als instituut bekend en de vertalers profiteren door middel van e-mails en internet van de expertise die op het museum aanwezig is. En wat we niet weten kunnen we opzoeken, want de bibliotheek van het museum bezit zo'n 3000 boeken, 1000 brochures en 10.000 krantenknipsels, alsmede een collectie beeldmateriaal bestaande uit ongeveer 1200 items. Daarnaast is er een manuscriptencollectie die ongeveer 8000 stuks beslaat en die bewaard wordt op de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. De museumcollectie is grotendeels ontsloten in een database. Wie iets wil weten, opzoeken, onderzoek wil doen, een opstel of werkstuk moet schrijven kan bij het museum terecht. Andere activiteiten Multatuli werd in Amsterdam geboren en de stad vormt regelmatig het decor in zijn werk. Vanuit het museum wordt er dan ook een Multatuliwandeling uitgezet, waarmee je in de voetsporen van de schrijver en zijn romanfiguren door de stad zwerft. Bij een minimaal aantal deelnemers van vijf kun je voor deze groepswandeling een afspraak maken. Ook worden er buiten het museum op aanvraag tentoonstellingen gemaakt en lezingen gegeven. Multatuli Genootschap Het museum valt onder de verantwoordelijkheid van het Multatuli Genootschap, een vereniging van Multatulibewonderaars. Dit Genootschap vergadert tweemaal per jaar waarbij er lezingen worden gegeven. Ook geeft het een tijdschrift uit, Over Multatuli, waarin artikelen over Multatuli, zijn werk en aanpalende onderwerpen worden gepubliceerd. Tevens verschijnt er, onregelmatig, een Multatuli Nieuwsbrief waarin nieuwtjes worden verzameld.
