Onze Lieve Vrouwetoren (de 'Lange Jan') in Amersfoort

Horizontal tabs

Beschrijving

Alleen de markante toren van de voorheen Onze Lieve Vrouwekerk uit 1444 siert de stad Amersfoort nog. De toren en de kerk waren wel met elkaar verbonden maar afzonderlijk gebouwd. Eerst stond er op de plaats van de kerk een kapel. De kerk, laatgotisch, werd destijds gebouwd met giften van pelgrims die voor het ‘Wonder van Amersfoort’ kwamen. Er werden namelijk wonderlijke verschijnselen waargenomen rondom een weggeworpen Mariabeeldje. Zo brandde een kaars drie keer zo lang als normaal. Het gevolg was een pelgrimage die qua omvang zijn weerga in de Noordelijke Nederlanden niet kende.

In protestantse handen

In de 16e eeuw werd het Westerse christendom verscheurd door de Reformatie, wat leidde tot een breuk tussen de gereformeerden (protestanten) en de katholieken. In die tijd kwam de kerk in protestantse handen.

Boem!

Nog weer later, in 1787, was de kerk mede in gebruik als wapenmagazijn. Dat dit risicovol was, moge blijken uit het feit dat slechts één vonk genoeg was om de kerk in één keer op te blazen. De toren bleef gespaard, de kerk werd afgebroken. Overigens zijn de deuren naar het interieur en de blindboog daarboven pas later aangebracht. Van oudsher was het portaal eigenlijk de achteruitgang, maar werd door het teloorgaan van de kerk hoofdingang.

Bijzonderheden

De Onze Lieve Vrouwetoren is een bijzondere toren. De inspiratie ervoor was, zoals vaker in die tijd, ontleend aan de Utrechtse Dom. De toren telt 346 traptreden en is en was met een hoogte van 98,33 meter een opvallende verschijning in de middeleeuwse binnenstad. Bovendien ligt het kadastrale middelpunt van Nederland (zoals dat vóór de komst van de moderne navigatietechnologie bepaald werd) in de toren, wat te zien is aan een markering in de vloer.

Maria en Jezus

Tegenwoordig heeft de toren een achtkantige lantaarn van zandsteen. Voorheen was het een naaldspits maar die ging in 1547 verloren. De bekroning is van hout. Het silhouet van de toren met het traptorentje tegen de lantaarn wordt ook wel opgevat als een symbool van Maria met het kindje Jezus.

Bim-bam

De toren beschikt over zeven luidklokken en twee carillons: het oudste met 35 klokken dateert van 1659-1664 en is gegoten door de gebroeders Hemony, het nieuwste bestaat uit 58 klokken en is gemaakt in 1997 door Koninklijke Klokkengieterij Eijsbouts. De functie van stadsbeiaardier werd echter in 1995 afgeschaft; sindsdien worden de carillons bespeeld door studenten van de Nederlandse Beiaardschool die in Amersfoort gevestigd is.

Het Amersfoorts Klokkenluiders Gilde is verantwoordelijk voor de luidklokken. Iedere eerste zaterdag van de maand en op bijzondere (feest)dagen laten zo’n 60 luidbroeders- en zusters beurtelings de klokken galmen.

Lange Jan

De toren, in de volksmond wel ‘de Lange Jan’ genoemd, is een aantal keren gerestaureerd. De oorspronkelijk uit circa 1930 stammende versierselen aan de buitenzijde van de toren zijn tijdens de laatste restauratie (1993-1996) vernieuwd. Twaalf markante beelden, 'consoles' (van de hand van Ton Mooy), verwijzen naar personages die voor de stad en/of de toren van belang zijn (geweest). Vanaf de deuren tegen de klok in om de toren lopend zijn van beneden naar boven zichtbaar: 

  • de Heer van Amersfoort
  • David van Bourgondië (voormalig Bisschop van Utrecht, heeft kort in Amersfoort gevangen gezeten)
  • de metselaar
  • de smid
  • de wever
  • Sint Joris in gevecht met de draak
  • de steenhouwer
  • Griet Ghisen (zij gooide het Mariabeeldje in eerste instantie in de gracht waarna een reeks gebeurtenissen en de wonderen plaatshadden)
  • de brouwer
  • Leendert Nicasius (stadstimmerman, die met gevaar voor eigen leven in 1651 de toren na een blikseminslag voor de ondergang behoedde)
  • Hendrik van Vianden (Bisschop van Utrecht die Amersfoort in 1259 stadsrechten verleende)
  • de kloosterling.

Gevelsteen

Rechts van de deuren is een gevelsteen opgenomen met de tekst ‘BIS AB HOSTE TEMPTATA BIS A DEO SERVATA MCMXL-MCMXLV’. Wat zoveel wil zeggen als: ‘Tweemaal bedreigd tweemaal door God beschermd 1940-1945’. Het geld voor deze steen werd in 1954 bijeengebracht door een centenactie van de schooljeugd en verwijst naar het feit dat de stad tot tweemaal toe geweld werd bespaard, zowel aan het begin als aan het eind van de tweede wereldoorlog.

Slechtvalken

Sinds eind 2012 huist er een paartje slechtvalken op de tweede omloop van de toren. Zij hebben in 2014 een nest jongen geworpen. Die jongen staan op het punt uit te vliegen. Hun vorderingen kunnen worden gevolgd via een webcam op www.amersfoort.nl/slechtvalken.

Pelgrimsdeur

Op 15 maart 2014 was de feestelijke (her)opening van de toren, nu voorzien van een bijzondere bronzen deur in het portaal, de zogeheten Pelgrimsdeur, gemaakt door de kunstenaar Eric Claus in opdracht van de Stichting Open Oog. De kunstenaar heeft de respectabele leeftijd van 78 jaar en dit was zijn meest omvangrijke project waaraan hij sinds 2011 onafgebroken met bijzondere toewijding heeft gewerkt.

Beeldverhaal

De Pelgrimsdeur moest op eigentijdse wijze, met respect voor de historie en omgeving, alle verhalen van de toren vertellen, waardoor het feitelijk een opeenstapeling van opdrachten werd: 

  • Maria en het kindje Jezus, verbeeld in de blauwe-mantel-Madonna
  • het verhaal van Goed en Kwaad
  • het verhaal van de zeven smarten en de zeven deugden
  • het verhaal van de vluchtelingen (in 1415 gekomen uit België en geïntegreerd in Amersfoort en omgeving), waarvan de blauwe-mantel-Madonna de beschermvrouw is, wat verbeeld is aan de binnenzijde van de deuren en
  • het Wonder van Amersfoort, het verhaal van het Mariabeeldje, Griet Ghisen en de wonderen.

 De deur met het beeldverhaal, bestaande uit 23 panelen, weegt 1700 kilo en is met een oppervlak van 20 vierkante meter de grootste bronzen deur van Nederland.

Expositie en boek

Aan de kunstenaar en het kunstwerk was ook een expositie gewijd in het Rietveldpaviljoen (Zonnehof 8 te Amersfoort). Ter gelegenheid van één en ander is een boek uitgebracht over de Pelgrimsdeur.

Openingstijden (gratis entree):

  • maandag t/m vrijdag van 11.00-17.00 uur en
  • zaterdag en zondag van 12.00-17.00 uur.

Via de naastgelegen VVV en via onzelievevrouwetoren.nl is het van april t/m oktober mogelijk om tegen een vergoeding de toren te beklimmen door een 45-minuten durende rondleiding over de ‘Legende van de Toren’ te boeken.

Het object is volgens de monumentenlijst van Amersfoort uit 2011 gelegen in een door het rijk aangewezen stadsgezicht.

Adres

Westsingel 50
3811 BC Amersfoort

Openingstijden

Torenbeklimmingen worden verzorgd door het Gilde Amersfoort via VVV Amersfoort van april t/m oktober. In juli en augustus frequenter. Ook rondleidingen speciaal voor kinderen en rond de beiaardiers. Raadpleeg de VVV Amersfoort voor tijden.

Telefoonnummer

0900-1122364

Facilities

  •  

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0