Inleiding
Op de hoek van Jacob Obrechtplein en Heinzestraat in 1927-1928 opgetrokken SYNAGOGE met mikwe en met naastliggend (W) verenigingslokaal (bijsjoel) met twee eengezins bovenwoningen in Dudok-trant en in de trant van F.L. Wright naar een ontwerp van H. Elte Phzn. in samenwerking met C. van der Wilk en hoofdopzichter J.C. Koot in opdracht van de Nederlandsch Israelitische Hoofdsynagoge. De ambtswoningen waren bestemd voor de eerste voorzanger en de ondervoorzanger-koster. De constructeur was A.F. Baak. De aannemer was de fa. Kramer & Reynders. De glazenier was W. Bogtman. De synagoge (thans genaamd Raw Aron Schuster Sjoel) is op 18 mei 1928 ingewijd.
N.B. In 1937 verandering van tweede verdieping.
In 1945 gerestaureerd door C. van der Wilk.
Een van de koperen lampen bevindt zich thans in het Joods Historisch Museum.
Omschrijving
Op een, in het westen dubbel naar binnen geknikte, rechthoekige plattegrond opgetrokken bakstenen synagoge bestaande uit drie bouwlagen en samengesteld uit verschillende cubische bouwvolumes onder platte daken met rechte gevelbeëindiging. De sterk overstekende daklijsten bevinden zich onder de gevelrand. De bouwvolumes zijn voorzien van in- en uitspringende muurvlakken en decoratief metselwerk. De langgerekte en smalle vensters worden onderverdeeld door gemetselde pilasters met bovenliggend natuurstenen kapiteel en zijn deels voorzien van matglas en deels van glas-in-lood. De zes raamstroken in de beide korte gevels van het hoofdgebouw symboliseren de twaalf stammen van Israël. De stompe toren aan de Heinzestraat is boven de langgerekte vensters voorzien van sterk uitkragende luifels. Op één van de uitspringende muurvlakken zijn de Tafelen der Wet bevestigd. Entree bereikbaar via poort met sierijzeren hekwerk, deels op een bakstenen plint. Op de linkerpost een sierijzeren lantaarn. Via een uit acht treden bestaande hardstenen stoep bereikt men de rechthoekige dubbele houten deur met laddervormige vensters onder een geprofileerde en sterk naar voren overstekende luifel. Links naast de ingang in hardsteen gebeiteld de naam van de architect.
In de gevel van het verenigingslokaal is een steen gemetseld waarin een Hebreeuwse tekst is gebeiteld uit het Boek der Spreuken 8:34, welke in vertaling luidt: 'Gelukkig de mens die naar mij luistert, die elke dag aan mijn deuren waakt en de wacht houdt aan de posten van mijn poorten'. De vrije ruimte links van de ingang is ontstaan doordat een, thans verdwenen, boom werd gespaard.
Interieur
De hoofdrichting, bima-arke, ligt dwars op de lengterichting van het gebouw. De arke is geplaatst in een grote paraboolvormige nis die licht ontvangt vanuit drie stroken gebrandschilderd glas in de welving. De vrouwengalerij (met 148 plaatsen) is achter het gebouw geplaatst. De galerij is geplaatst op vierkantekolommen die zijn bekleed met stukjes gekleurd glas. Oorspronkelijk bevond zich daarboven een klein koorbalcon. Deze is echter thans uitgebreid tot tweede vrouwengalerij. Het overige interieur is nog geheel in originele staat en van bijzonder hoge kwaliteit met onder meer nog een tegelvloer, marmeren lambrizeringen, een fontein van keramische steen en koperen lampen. De mikwe is onlangs gemoderniseerd.
Waardering
De synagoge is zowel van architectuurhistorisch belang als van belang vanwege de hoge kwaliteit van het interieur. De architectonische vormgeving door architect H. Elte Phzn. is sterk geïnspireerd door Frank Lloyd Wright en W. Dudok. Het interieur is van belang vanwege de bouwkundige details, de betimmeringen en marmeren lambrizeringen, de zwart marmeren arke en dito mozaïek van de kolommen en de beglazingen van Bogtman. Van zeer groot kunsthistorisch belang zijn voorts alle lampen, de koperen hanglampen en de staande lampen bij de arke en bima, de arke-deuren, de klok en de banken. Tot slot van stedebouwkundig belang vanwege de monumentale vormgeving en de ligging op de hoek van Jacob Obrechtplein en Heinzestraat.
Synagoges. De synagoge Tesjoengat Israël (G. Doustraat 238, De Pijp) werd in 1891-'92 gebouwd voor de Asjkenazische vereniging naar een neorenaissance-ontwerp van E.M. Rood. De Raw Aron Schuster Sjoel van de Ned. Isr. Hoofdsynagoge (Heinzestraat 1-3, Oud-Zuid) kwam in 1927-'28 tot stand naar plannen van H. Elte in samenwerking met C. van der Wilk en met A.F. Baak als constructeur. Het in kubistisch-expressionistische vormen uitgevoerde gebouw bevat ook een ritu-eel bad (mikwe), een verenigingslokaal en twee bovenwoningen voor de eerste voorzanger (chazzan) en de ondervoorzanger-koster (sjammasj). In de synagoge is de koorgalerij in 1937 uitgebouwd tot een tweede vrouwengalerij. Atelier W. Bogtman vervaardigde twaalf stroken gebrandschilderd glas (twaalf stammen van Israël). De in een grote paraboolvormige nis geplaatste arke ontvangt licht door drie stroken gebrandschilderd glas in de overwelving. In 1937 verrees in functionalistische stijl de voorm. Lekstraatsynagoge van de Ned. Isr. Hoofdsynagoge (Lekstraat 61-63, Rivierenbuurt) . Naar ontwerp van A. Elzas, winnaar van een in 1934 uitgeschreven prijsvraag, ontstond een met natuursteen bekleed gebouw in gewapend beton met inwendig een vrouwengalerij langs drie zijden. Het gebouw dient nu als veilinghuis (Glerum). De in 1931 gestichte Liberaal Joodse Gemeente heeft in 1964-'66 de eigen synagoge J. Soetendorpstraat 8 (Rivierenbuurt) gekregen naar ontwerp van L.H.P. Waterman. Bij dit blokvormige complex met synagogeruimte en naastgelegen zaal horen als opvallend torenachtig element twee gewapend betonnen pylonen met daaraan de Stenen Tafelen van Mozes.
