Hanze

Samen sterk Handelsteden aan de macht

Koggeschepen Goederen over zee

Lübeck Koningin van de Hanze

ITIN Social

  • Gerard Verbeek
  • Truus Gerritsen
  • Ans Hazenbrouck

Nog geen reacties

Hanze

Introduction

Samen sterk

Hanze of Hansa is een Oud-Duits woord dat simpelweg gezelschap betekent. Handelssteden door heel Europa sloten zich aan bij de (oorspronkelijk) Noord-Duitse Hanze. Zo'n netwerk bood handige contacten, uitgekiende handelsmogelijkheden en de nodige bescherming.

Koggeschepen

Het grootste deel van de handel die gevoerd werd tussen de Hanzesteden verliep via zee of rivieren. Waterwegen waren nu eenmaal sneller, veiliger en betrouwbaarder dan landwegen. Om verhandelde goederen te vervoeren, ontwikkelden de handelaren van de Hanze een nieuw schip: het koggeschip. Dat kon veel meer vracht vervoeren dan eerdere handelsschepen. Door het intensieve contact tussen de verschillende Hanzesteden kon de nieuwe uitvinding zich snel over Europa verspreiden.

Lübeck

Lübeck ontwikkelde zich in de loop der tijd tot de belangrijkste Hanzestad en kreeg daarom de bijnaam Köningin der Hanse. De Holsentor, de Middeleeuwse stadspoort, is nog steeds het symbool van de stad. Deze poort, net als veel andere belangrijke gebouwen in de noordelijke Hanzesteden, werd helemaal opgetrokken uit baksteen. Dat was uit noodzaak: natuursteen uit het zuiden van Europa was veel te duur. De Middeleeuwse baksteengebouwen van Noord-Europa zijn zo kenmerkend en uniek dat ze samen ook wel de baksteengotiek genoemd worden.

Het Middeleeuwse stedenverbond dat we kennen als de Hanze was een unieke creatie in de geschiedenis van Europa. Op zich niets nieuws, zo'n verbond van steden. Maar nog nooit was stedelijke samenwerking zo succesvol gebleken. Of zo winstgevend.

Vanaf de twaalfde eeuw gingen Noord-Duitse handelaren samenwerkingsverbanden aan om gezamenlijk veiliger te kunnen reizen en de transactiekosten aanzienlijk te verminderen.  In de loop der tijd namen de stadsbesturen de rol van de handelaren over, waardoor verbanden ontstonden tussen steden die Hansa of Hanze werden genoemd. Er waren een aantal Hanzes maar wanneer we het over de Hanze hebben spreken we over de Noord-Duitse steden die samen de meest succesvolle, belangrijke en bekendste Hanze vormden.

Samen sterk

Lübeck , de moeder en koningin van de Hanze, werd in 1158 gesticht. De stad was al gauw de belangrijkste haven voor de handel tussen West- en Oost- Europa. Er ontstond met name een bloeiende handel in producten die afkomstig waren uit de regio rond de Oostzee en Baltische Zee, zoals in graan, boter en koper. Vanaf de 13e eeuw wisten Lübeckse handelaren steeds meer een monopolie te verwerven op die producten. Hun handel vond vooral plaats tussen de steden Novgorod, Reval, Hamburg, Brugge, Londen en natuurlijk Lübeck zelf. Onderling gingen die steden steeds meer handelscontacten leggen met elkaar: het ontstaan van de Hanze. Gedurende de veertiende eeuw verspreidden de handelaren hun relaties over land met Zuid-Duitsland en Italië en over zee langs de kusten van Frankrijk, Spanje en Portugal. Het hoogtepunt van de Hanze lag dan ook in de veertiende eeuw, toen het handelverbond over heel Europa strekte.

Organisatorische hutspot

De Hanze was een nogal ongebruikelijk instituut. Hoewel er vanuit de steden een aanzienlijke mate van macht uitging, had de Hanze als geheel geen eigen leger, vloot, financiën of instellingen. Er was aanvankelijk ook geen platform waar eventuele problemen konden worden opgelost. Hierop hielden de afgevaardigden van de handelssteden in 1356 de eerste Hanzedag, in de moederstad Lübeck. Hierna volgden nog vele andere Hanzedagen; deze werden op onregelmatige tijden eens in de zoveel jaar gehouden.

Kapers aan de kust

Al vanaf het einde van de veertiende eeuw vertoonden zich de eerste scheuren in het verbond. De Hanze kreeg te maken met steeds meer concurrentie, met name van de Hollanders en Zeeuwen. Die werkten al sinds de dertiende eeuw als vrachtvaarders voor de Hanze, maar gingen vanaf de 14e eeuw zelfstandig aan de slag als handelaren. Na een aantal zeeoorlogen tussen Holland, Zeeland en de belangrijkste Hanzesteden Lübeck en Hamburg, trokken de Hollanders en Zeeuwen uiteindelijk aan het langste eind.

Verval

Vanaf de vijftiende eeuw werd het duidelijk dat de Hanze in verval was en zich niet langer kon meten met haar concurrenten. De Hanze wist nog een tijd lang ijlend in bestaan te blijven, maar werd langzaamaan tussen 1630 en 1669 opgeheven. Een aantal steden, zoals Lübeck, Hamburg en Bremen gingen samen verder in een kleiner handelsverbond. De overgebleven steden deden in 1669 nog een laatste poging om het verbond nieuw leven in te blazen, maar zonder succes.

Ondanks de zwakke structuur en de tegengestelde belangen tussen de vele steden, heeft het verbond toch vijf eeuwen kunnen bestaan. De belangrijkste historicus over de Hanze, Phillipe Dollinger, stelt dat het geheim van die lange duur gelegen was in het solidariteitsgevoel onder de leden, zonder dat er sprake was van dwang. Deze solidariteit steunde op de wil om Oost- en West- Europa van elkaars goederen te kunnen blijven voorzien. Het verbond bestond dus bij de gratie van gedeelde economische belangen. Een vergelijkbare organisatie zijn we in Europa pas weer tegengekomen met het ontstaan van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in 1952, oftewel de tegenwoordige Europese Unie. 

 

Jaar:
1158
Circa:
Ja

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 2