Retorica

Retorica De macht van het woord

Frans Timmermans De speech van het jaar

Rostra Arena van woorden

ITIN Social

  • Gerard Verbeek
  • Truus Gerritsen
  • Ans Hazenbrouck

Nog geen reacties

Retorica

Introduction

Retorica

De kunst van de retorica is onlosmakelijk verbonden met de politiek. Al in het klassieke Athene was het voor politici essentieel via redevoeringen medestanders te mobiliseren en zo beleid naar de eigen hand te zetten. De Romeinen verfijnden het tot een ware kunst, en elke jonge elite man leerde als vast onderdeel van zijn opvoeding om te spreken voor het publiek. Volgens een uitgebreide set aan regels en stijlvormen kan een goede spreker, voor uiteenlopende doeleinden, grote massa's inspireren door handige inzet van taal. Zo heeft de verwoestende geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog haar kiem in Beierse bierkelders, waar een verbitterde oorlogsveteraan zijn eerste medestanders wist te mobiliseren door zijn redenaarstalent. De geboorte van de nazipartij met Adolf Hitler als politiek leider was het gevolg. Ook in de moderne democratiën is de speech een zeer belangrijk middel, met name in verkiezingstijd.

 

Juist omdat het zich richt op het expliciet op het manipuleren van gevoelens en ideeën heeft de retorica ook altijd al onder vuur gelegen; zelden is degene met de mooiste woorden ook degene met de beste ideeën. Dat wist de filosoof Plato al: in zijn werk Gorgias geeft hij als waarschuwing het voorbeeld van een sterke redenaar die zonder kennis van de geneeskunde er in slaagt een ziekete overtuigen een bepaald medicijn in te nemen, terwijl diens arts dat niet kan. Tegelijkertijd kan retorica een belangrijk middel zijn om positieve maatschappelijke veranderingen te ontketenen. Zo gaf Martin Luther King met zijn 'I have a dream-speech' een belangrijke impuls voor de emancipatie van zwarte Amerikanen sinds de jaren zestig.

Frans Timmermans

Zowel de Nederlandse pers als het publiek waren het er grotendeels over eens; de beste speech van 2014 was de toespraak Frans Timmermans voor de Veiligheidsraad na de ramp met het vliegtuig de MH-17. In enkele krachtige volzinnen wist de toenmalig minister van Buitenlandse Zaken de gevoelens onder de Nederlandse bevolking te verwoorden en op het juiste moment, op de juiste plek, met de rest van de wereld te delen. In zijn toespraak verenigde hij de belangrijkste aspecten van de kunst van de retorica; Op overtuigende en zelfverzekerde wijze zette hij op effectieve manier zijn beheersing van taal in om de toehoorder mee te nemen in zijn belevingswereld. De sleutel hiertoe was de snaar die hij bij velen wist te raken door zijn eigen emoties vrijelijk te tonen terwijl hij tegelijkertijd de volle controle behield over de voordracht zelf. Zeker in Nederland is deze emotionele lading belangrijk voor een goed ontvangen speech. Intelligentie en welbespraaktheid worden al snel aangezien voor arrogantie en ijdelheid, zo heeft Timmermans al vaker in zijn carriëre moeten ondervinden. Door ook kwetsbaarheid te tonen verenigde hij alle belangrijke aspecten van de kunst van de retorica.

Rostra

De Rostra was het spekersplatform op het Forum Romanum – dé verzamelplaats van de stad - waar de grote toespraken van het klassieke Rome werden gehouden. Rostra betekent in het Latijn boegbeeld, naar de buitgemaakte ornamenten van de boeg van vijandelijke schepen die aan het plaftorm werden gemonteerd als symbool van de macht van Rome. De term bleef hangen en werd de benaming voor het gehele platform. De grote namen van de Romeinse Republiek bereikten hier het Romeinse volk en vielen elkaars wetsvoorstellen aan met dramatische redevoeringen. Voor mannelijke leden van de elite (meestal de enige die langdurig onderwijs konden volgen) was retorica één van de belangrijkste onderdelen van de studie. Vooral tijdens de gewelddadige periode van de Late Republiek werd het cruciaal voor machthebbers om het belangrijkste communicatiemedium van Rome te controleren. Om de oppositie in de Senaat voor een wetsvoorstel te omzeilen, sprak Caesar de menigte toe vanaf de Rostra en wist zo de druk op te voeren en zijn zin door te drukken. Toen de moordenaars van Caesar, Brutus en Cassius, de menigte toespraken na de moord op de Senaatsvloer werden ze door het volk weggehoond. Na de vlucht van Brutus en Cassius grepen Lepidus, Octavianus en Marcus Antonius de macht en ontdeden zich van hun politieke tegenstanders. Een van de grootste sprekers van Rome, Cicero, had in zijn toespraken veel kritiek geuit op met name Marcus Antonius en moest dit nu met zijn leven bekopen. Naar verluidt werden zijn hoofd en de hand waarmee hij de toespraken had geschreven afgehakt en op het Rostra ten toon gespreid, een afschrikwekkende waarschuwing aan andere kritische geesten. Maar wie het laatst spreekt, spreekt het best: Cicero’s toespraken gelden nog altijd als hoogtepunten uit de geschiedenis van de retorica.

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0