Bijzondere musea - het Aboriginal Art Museum

Utrecht is sinds kort een museum rijker. In het hart van de stad, op een steenworp afstand van de Dom, is het Aboriginal Art Museum verrezen. Een bijzonder museum, gehuisvest in een voormalig bankgebouw. Een bezoek zeker waard.

Ben de Vries, woordvoerder van het museum, toont zich een tevreden man. En dat mag ook wel: direct al de eerste maand na de opening –maart 2001 – trok het museum 6000 bezoekers, wel drie keer zoveel als verwacht.

Paasvakantie? Nieuwigheid? Allemaal factoren die aan die belangstelling zullen hebben bijgedragen, maar er zijn nog andere verklaringen: zo is Australië de laatste jaren een populaire reisbestemming geworden, ook door de Olympische Spelen. Eenmaal daar, kom je behalve kangoeroes en koala’s ook Aboriginals tegen en wordt je geconfronteerd met hun cultuur. Dat wakkert de belangstelling voor dat bijzondere volk aan.

De Vries: ‘Dit is het eerste Aboriginal Art Museum in Europa. Een primeur waar wij best trots op mogen zijn, want in Amerika zijn er veel van dit soort musea.’

Geen volkenkundig museum

‘Om maar meteen een misverstand weg te nemen: dit is geen volkenkundig museum, zoals wij die Amsterdam kennen, of Rotterdam en Leiden. Die musea zijn prachtig in hun soort, maar daar wordt de nadruk vooral gelegd op de culturele aspecten en artefacten, gebruiksvoorwerpen. Het Aboriginal Art Museum is een museum voor hedendaagse kunst, zij het dat deze kunst afkomstig is van Aboriginals.’

‘Het is kunst die steeds in ontwikkeling is, wat materiaalgebruik betreft, maar ook qua stijl en onderwerpkeuze. Misschien even wennen, vandaar dat wij onze eerste tentoonstelling ‘De Ontmoeting’ hebben genoemd. In de tweede tentoonstelling wordt de diepere betekenis van Aboriginal kunst getoond aan de hand van drie belangrijke onderwerpen: Voorouders, Droomtijdverhalen en Ceremonies.’

Droomtijd

‘Je kunt de kunst van de Aboriginals niet los zien van hun droomtijdcultuur’, zegt mijn gastheer. ‘Sterker: er bestaat een rechtstreeks en lineair verband tussen wat er in de droomtijd gebeurde en wat zij in hun schilderijen tot uitdrukking brengen. In de droomtijd bevolkten mythische voorouders, afkomstig uit de zee, de lucht en het land de aarde. Via hun zang wekten zij alles, mensen, dieren en planten, tot leven.’

‘De wegen die zij hebben afgelegd zijn nu de zogeheten Songlines. Veel Aboriginal kunst gaat hierover. Zoals hier’ - De Vries staat even stil bij een van die veelkleurige schilderijen – ‘hier is de regenboogslang afgebeeld. De overlevering wil dat een slang zich door het landschap bewoog. Waar hij kroop, is het spoor ontstaan waar de rivieren zijn gekomen. Langs zijn flanken werd de aarde opgeduwd en zo ontstonden bergen. Zo werd de aarde in reliëf gebracht. De flora die daarop groeide en bloeide, en de fauna die daar leefde, werd in beheer aan de Aboriginals gegeven.’

‘Dergelijke verhalen werden van geslacht op geslacht doorverteld, zoals wij dat vroeger ook deden. Het is een cultuur die gebaseerd is op doorvertelgeloof, wat dit volk innerlijk zelfbewust heeft gemaakt. Hou houd je je land in stand? Door je voorouders te eren, via ceremonies, en niet in de laatste plaats via creatieve uitingen: schilderingen op boombast, grond en lichaam.’

Kunst uit de woestijn

Bij zijn rondleiding door het drie verdiepingen tellende museum geeft De Vries waar nodig uitvoerig toelichting bij het tentoongestelde. Op iedere verdieping staat een computer, waar de bezoeker nadere informatie kan opzoeken over een bepaalde kunstenaar, gemeenschap, regio of schilderstijl. Je drukt gewoon een nummer in op de plattegrond van Australië, en je vindt het kunstwerk terug dat je zojuist hebt kunnen bewonderen. Simpel!

Op de eerste verdieping zijn de zalen ingericht met kunst uit de woestijn. In iedere zaal zie je werk uit een andere woestijngemeenschap, zoals de regio Papunya. Wat vooral opvalt aan de schilderijen is de bijzondere kleurenrijkdom.

Helicopter

De Vries: ‘Voor de opening van het museum op 2 maart waren de Aboriginal kunstenaars Helicopter, zijn vrouw Lucy Yukenbarri, Elizabeth Nyumi en Mati Mudgidell uitgenodigd. De vier kunstenaars wonen en werken in de woestijngemeenschap Balgo Hills. Zij hebben hier een week lang geschilderd, in de hoge ruimte op deze verdieping. Zo kreeg de tentoonstelling ‘De Ontmoeting’ een extra betekenis: wij maakten kennis met de kunstenaars via hun werk, maar de kunstenaars maakten, door hun aanwezigheid, ook kennis met ons.’

Het tweeluik waar Elizabeth en Lucy samen aan werkten tijdens de openingsperiode, behoort nu tot de vaste collectie van het museum. Tijdens “De Ontmoeting’ hing dit speciale schilderij in dezelfde ruimte waar het geschilderd is.

De tweede verdieping is ingericht met kunst van Melville Island, van Kimberley en de verschillende gemeenschappen in Arnhem Land. Ook hier weer die bijzondere patronen, die fraaie kleuren. De Vries: ’Een bezoekersonderzoek heeft uitgewezen dat men de kunst van de Aboriginals verrassender vindt dan men dacht, anders, nieuw en oorspronkelijk. Sommige van die kleuren zijn zo bijzonder omdat ze tegenwoordig ook acrylverf gebruiken. Vroeger schilderden de Aboriginals op gedroogde boombast, met kleurstoffen uit de natuur, tegenwoordig schilderen ze ook op linnen.’

Sociale positie aboriginal kunstenaars

De Aboriginals leven hun eigen leven op het land waar hun (voor)ouders hebben geleefd. Zij stellen geen prijs op luxe, zijn niet materialistisch. Niettemin zijn veel Aboriginals na 1788 – toen de Engelsen het land veroverden – naar de grote steden getrokken en zijn langzaam maar zeker verwesterd. De laatste jaren is de maatschappelijke en politieke positie van de aboriginal kunstenaars aanzienlijk verbeterd.

Er zijn werkgelegenheidsprojecten en subsidies. De ‘Stolen Generation’ leeft weer in de gebieden die de Engelsen zo’n 200 jaar geleden hebben ‘ ingepikt’. De Aboriginals werden toen verdreven naar de minder gunstige gebieden. Tegenwoordig besluit de overheid steeds vaker om land terug te geven, nu al een gebied dat twee keer zo groot als Nederland is. Een officiële blijk van erkenning van dit bijzondere volk.

Weer op de begane grond aangekomen, staat er een grote leestafel, waarde geïnteresseerde bezoeker uitgebreide achtergrondinformatie kan aantreffen. Ook is er een museumwinkel waar onder meer de catalogus te koop is.

Urban Art

Wat ook opvalt is de binnenplaats, in een fraaie mozaïekachtige structuur betegeld. De Vries; ‘De bestrating van het binnenplein is ontworpen naar een van de schilderijen van Helicopter: ‘Helicopter’s Country’ uit 1996. Ook dit schilderij maakt deel uit van de museumcollectie en is permanent te zien.’

Hoe fraai het museum ook is ingericht en hoe mooi de kunstwerken ook zijn, je hebt toch het idee dat je nog meer zou willen zien. De Vries: ‘De collectie is nog niet compleet. Momenteel hebben we kunst uit vier regio’s: woestijnkunst, Arnhemland, Kimberley en Melville Island. Inmiddels is er ook Urban Art aan toegevoegd, en we streven ernaar onze collectie nog meer uit te breiden. Verder willen we meer videokunst – want dat doen Aboriginals ook.’

‘Wij organiseren ook wisseltentoonstellingen, en veel andere activiteiten: rondleidingen, lezingen, workshops, didgeridoo spelen enzovoorts. Voor de kinderen is er een sporentocht door het museum. Het is de bedoeling dat zij symbolen, sporen en tekens moeten zien te ontdekken.’

Voldoende te doen dus. Wie het museum wil bezoeken, het adres is:

Aboriginal Art Museum Oudegracht 176, 3511 NP Utrecht, tel 030 238 0100

http://www.aamu.nl/

 

 

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0